‎Monophlebidae

Familya: Monophlebidae Signoret, 1875

(Monophlebidae – Dev Kabuklu Bitler / İlkel Koşnil Böcekleri)

Mono-: tek
-phlebo: damar
-idae: familya eki
Anlamı: “Tek damarlılar” – kanat yapısında belirgin tek ana damar hattına sahip olmalarına atıf yapılır.
Ayrıca bu adlandırma, kanat damarlarının sadeleşmiş yapısını vurgular.

Monophlebidae familyası, iri ve kalın vücutlu, çoğu zaman ipeksi ya da mumumsu salgılarla kaplı kabuklu bitleri içerir.
Dişileri çoğunlukla hareketsiz, yumurta taşıyıcı keseleri olan, kanatsız veya körelmiş kanatlıdır.
Erkekleri nadiren görülür; daha küçüktür ve bazen tek çift kanatlıdır.
Çoğu türün vücudu beyaz balmumu türevleriyle kaplıdır.
Birçok türde ilkel yapı korunmuştur: belirgin anten segmentleri, uzun bacaklar, vücut dışından yumurta taşıma.

Tropikal ve subtropikal bölgelerde daha yaygındır, ancak bazı türleri ılıman iklimlerde de bulunur.
Orman altı örtüsü, meyve ağaçları, odunsu bitkiler üzerinde yaşarlar.

Türkiye’de doğrudan kaydı sınırlı olsa da, bazı türlerin güney illerde (özellikle Mersin, Hatay, Antalya) gözlenme ihtimali vardır.
İthal süs bitkileri ve egzotik meyve ağaçlarında bu familyanın üyelerine rastlanabilir.

İnsan için tehlikeli değildir.
Ancak bitkiler için potansiyel zararlıdır; yüksek populasyonlarda bitki dokularını zayıflatır.
Salgıladıkları balözü (honeydew) mantar enfeksiyonlarına zemin hazırlar.

Tamamı fitofag (bitki özsuyu ile beslenen) türlerdir.
Bitki floem dokusunu delerek uzun süreli emiş yaparlar.
Özellikle yumuşak dokulu yapraklı ağaçlar ve çalı türleri üzerinde yaşarlar.
Bazı türleri karıncalarla simbiyotik ilişki kurar.

Dişiler yumurtalarını genellikle vücut altında, ipeksi balmumu keseler içinde taşır.
Yumurtalar doğrudan dış ortamda gelişir.
Yarı başkalaşım (hemimetabolik) gelişim gösterir: yumurta → nimf (3–5 evre) → ergin
Bazı türlerde partenogenez (eşeysiz üreme) yaygındır.

Efsane: Vücutlarının üzerindeki beyaz yapı zehirdir.
Gerçek: Bu yapı balmumu ve koruyucu salgıdır, zehirli değildir.
Efsane: Dişi bireyler hareket edemez.
Gerçek: Dişiler sınırlı hareketlidir; sabit yaşarlar ama çevrede dolaşabilirler.
Efsane: Yalnızca tropik bölgelerde yaşarlar.
Gerçek: Bazı türler ılıman iklimlerde ve seralarda da yaşar.
Efsane: Kabuklu bitler her zaman evrimin ileri düzeyindedir.
Gerçek: Monophlebidae birçok ilkel morfolojik özelliği korumuş, evrimsel olarak daha "ilkel" koşnillerdendir.
Efsane: Erkekleri hiç yoktur.
Gerçek: Erkek bireyler vardır ama kısa ömürlüdür ve nadiren görülür.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Gullan, P.J. & Martin, J.H. (2009). Sternorrhyncha phylogeny and classification
Foldi, I. (2005). The biology of scale insects: wax production and reproduction
Danzig, E.M. (1980). Coccoidea of the USSR
Fauna Europaea (2024 veritabanı)
Türkiye Entomoloji Dergisi (2020 özel sayısı)