Ceroplastes rusci

Ceroplastes rusci, halk arasında Kanlı Balsıra veya İncir Mumlu Koşnili olarak bilinen, Yarım Kanatlılar (Hemiptera) takımının Koşniller (Coccidae) familyasına ait bir zararlı böcek türüdür. Bu tür, sahip olduğu kalın mum tabakası ve ezildiğinde bıraktığı kırmızı renkli sıvı nedeniyle "Kanlı Balsıra" adını almıştır. Tarım ürünlerinde, özellikle incir ve turunçgil bahçelerinde ekonomik zarara neden olur.

Temel Özellikler ve Morfoloji

• Taksonomik Konum:

Âlem: Animalia (Hayvanlar)

Şube: Arthropoda (Eklembacaklılar)

Sınıf: Insecta (Böcekler)

Takım: Hemiptera (Yarım Kanatlılar)

Familya: Coccidae (Yumuşak Koşniller)

Tür: Ceroplastes rusci

Ayırt Edici Morfoloji (Ergin Dişi):

Şekil ve Boyut: Ergin dişi yarım küre şeklindedir, yaklaşık 4-5 mm boyunda ve 3-4 mm enindedir.

Mum Tabakası: Üstten bakıldığında, biri ortada ve sekizi yanlarda olmak üzere toplam dokuz adet kalın, pembemsi, kirli beyaz mum levhacık görülür. Bu levhacıklar, böceği dış etkenlerden korur.

Renk: Mum kabuğunun altındaki vücut rengi kırmızımsı esmerdir. Ezildiğinde çıkan yapışkan, kırmızı sıvı ona "Kanlı Balsıra" adını vermiştir. Antik dönemlerde bu kırmızı sıvıdan doğal tekstil boyası elde edilmiştir.

Yumurta: Elips şeklinde ve koyu pembedir. Bir dişi ortalama 500-2500 yumurta bırakabilir.

Yaşam Döngüsü:

Kışlama: Kışı genellikle ikinci ve üçüncü dönem larva halinde, bazen de ergin olarak dallara göç ederek geçirir.

Döl Sayısı: Akdeniz Bölgesi'nde genellikle yılda iki döl verir (Haziran ve Eylül civarında hareketli larva çıkışları).

Zarar Şekli: Sürgün, yaprak ve meyvelerde tutunarak bitkinin hücre özsuyunu emer, bu da ağaçların zayıflamasına ve verimden düşmesine neden olur.

Karaballık (Fumajin): Emgi sırasında salgıladığı tatlımsı madde (bal çiği), üzerinde saprofit mantarların gelişmesine ve karaballık (fumajin) denilen siyah küf tabakasının oluşmasına neden olur. Bu durum fotosentezi engeller ve ürünün pazar değerini düşürür.

Konukçu Bitkileri: İncir, turunçgil, mersin, zakkum, defne ve kavak gibi çok çeşitli meyve ve süs bitkilerinde zararlıdır.

Yanlış Bilinen Doğru Bilinen Mitolojik Bilgi: "Kraliyet Lekesi"

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin Notu: Kanlı Balsıra'nın çıkardığı kırmızı boya, böcekler aleminin kimyasal gücünü gösterir. Bu, küçük bir canlıdan elde edilen büyük bir değerin kanıtıdır.

Yanlış Bilinen (Mit): Kırmızı boya, sadece deniz kabukluları (Murex) ve bazı bitkilerden elde edilmiştir; böcekler boya kaynağı olarak önemsizdir.

Gerçek (Biyolojik Gerçek/Mitolojik Sembol): Ceroplastes rusci dahil olmak üzere bazı koşnil türlerinin ezildiğinde bıraktığı koyu kırmızı sıvı, antik dönemlerde tekstil boyası olarak kullanılmıştır. Bu renk, zor elde edildiği ve kalıcı olduğu için değerliydi. Mitolojide bu durum, "Kraliyet Lekesi" olarak yorumlanır. Kanlı Balsıra, görünürdeki zararın (özsu emmenin) ardında gizli bir zenginliği (kırmızı boya) barındırır. Bu böcek, sıradan görünen şeylerin bile, yüksek bir değerin kaynağı olabileceğini ve görünmeyen kimyanın gücünü sembolize eder.

Kaynak

• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Zirai Mücadele Rehberi ve İncir Entegre Mücadele Teknik Talimatı (Ceroplastes rusci Tanımı ve Yaşayışı)
• DergiPark Makaleleri (Boya çıkarma ve taksonomik bilgiler)
• Agroplanett (Kanlı Balsıra Yaşam Döngüsü ve Zararı)
• Fotoğraflar : Banu AYDIN