Bramus lutescens

Bramus lutescens, Kafkasya ve Doğu Anadolu bölgelerine özgü, yeraltı yaşamına adapte olmuş, karakteristik cinsel kromozom anomalisi ile bilinen bir kemirgen türüdür. Eskiden Ellobius lutescens olarak anılırdı.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)CricetidaeVoller, Lemmingler ve Hamsterları içerir.Alt Aile (Subfamily)ArvicolinaeVoller ve LemminglerCins (Genus)BramusTranskafkasya Kör Volü'nün güncel cinsi.Tür (Species)B. lutescensTranskafkasya Kör VolüTanımlayan(Thomas, 1897)Latince Anlamılutescens, "sarımsı" veya "çamurlu sarı" anlamına gelir; kürk rengine atıfta bulunur.Türkçe AdıTranskafkasya Kör Volü.

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Transkafkasya bölgesinde (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, İran) ve Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yayılış gösterir.
• Habitat: Yarı kurak bölgelerdeki stepler, dağlık otlaklar ve çayır alanları gibi açık, nemli ve yumuşak topraklara sahip alanları tercih eder. Tüm yaşamını yeraltında tünel sistemleri kazarak geçirir.
• Fiziksel Özellikler:
• Boyut: Küçük yapılı, silindirik vücutludur. Boyun belirgin değildir ve kulakları küçüktür (yeraltı yaşamına adaptasyon).
• Dişler: Tünel kazmada kullandığı, dışarıya doğru belirgin, uzun ön kesici dişlere sahiptir.
• Yaşam Tarzı ve Beslenme:
• Aktivite: Tamamen yer altı (fosaforial) yaşam sürer. Gündüz ve gece tünel kazmaya ve beslenmeye devam eder.
• Diyet: Bitki kökleri, soğanlar, yumrular ve toprak altındaki diğer bitki kısımlarıyla beslenen otçul bir türdür.
• Üreme: Üreme mevsimi Nisan'dan Ekim'e kadar uzayabilir. Gebelik süresi yaklaşık 26 gündür ve yavrular yaklaşık iki ay anneleriyle kalır.
• Karyotip Anomalisi: Bu tür, memeliler arasında oldukça nadir görülen, 2n = 17, X karyotip sayısına sahiptir. Y kromozomu ve SRY geni bulunmaz. Hem erkek hem de dişilerde XO cinsiyet kromozomu seti bulunur.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

Bramus lutescens türü, IUCN Kırmızı Listesi'nde Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisinde yer almaktadır.

• Durumun Açıklaması: Dağılım alanının geniş olması ve yer altı yaşamı sayesinde habitat bozulmalarına karşı bir miktar direnç göstermesi nedeniyle küresel düzeyde büyük bir tehdit altında değildir.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Morfolojik Mit): Kör voller (Mole Vole), yer altındaki tünelleri açmak için sadece ön tırnaklarını kullanır.
• Gerçeklik: Hayır. Kör voller tünel kazarken sadece güçlü ön pençelerini kullanmazlar. Tıpkı bir kazma aleti gibi, dışarı çıkık ve güçlü ön kesici dişlerini (incisors) toprağı gevşetmek ve taşları yerinden oynatmak için ana araç olarak kullanırlar.
• DOĞRU (Genetik Gerçek): Bu memeli türü, memeliler biyolojisinde eşsiz bir durum sergiler.
• Gerçeklik: Evet. Bramus lutescens (ve aynı cinsteki bazı akrabaları), memelilerde cinsiyetin belirlenmesi mekanizması konusunda benzersiz bir örnektir. Normalde cinsiyeti belirleyen Y kromozomuna ve SRY genine sahip olmamasına rağmen, başarılı bir şekilde erkek ve dişi bireyler üretmeye devam eder. Bu durum, cinsiyet belirleme mekanizmasının evrimsel süreçte esnek ve farklılaşabilir olduğunu gösterir.
• Folklorik Bilgi: Anadolu ve Kafkasya'nın tarım topluluklarında, yer altında yaşayan bu vol türü, genellikle "Toprakların Hırsızı" veya "Kök Çalan Canavar" olarak anılır. Görünmez bir şekilde tarlalara zarar vermesi ve kökleri yemesi nedeniyle, tarımın ve bereketi koruyan yeraltı ruhlarını kızdıran, cezalandırılması gereken bir figür olarak kabul edilmiştir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Wikipedia & Mammal Species of the World: Türün güncel taksonomik adı (Bramus lutescens), eski adı (Ellobius lutescens), dağılımı (Transkafkasya, Türkiye) ve genel biyolojik özellikleri.
• IUCN Red List of Threatened Species: Korunma durumu (Asgari Endişe - LC).
• Genetik ve Karyotip Araştırmaları (Kryštufek & Shenbrot): 2n=17, X ve Y kromozomu/SRY geni yokluğu gibi memeliler dünyasında benzersiz olan cinsiyet kromozom mekanizması.
• Ekolojik Veriler: Habitat (yarı kurak bozkırlar), yaşam tarzı (fosaforial) ve beslenme alışkanlıkları.