Anyphaenidae

Harika bir örümcek familyası daha! Anyphaenidae, örümcekler takımına (Araneae) bağlı bir familyadır ve genellikle "Hayalet Örümcekler" veya "Hayalet Ağlayan Örümcekler" (Ghost Spiders) olarak bilinirler. Bu familyanın üyeleri, hızlı hareket etmeleri, genellikle soluk renkleri ve bitki örtüsü üzerinde veya yapılar içinde ipek yuvalar (kese) yapma eğilimleri ile tanınırlar.

Anyphaenidae Familyası: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Anyphaenidae familyası için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. İngilizcede "Ghost Spiders" (Hayalet Örümcekler) adı, özellikle hızlı hareket etmeleri ve genellikle gece aktif olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. "Anyphaenidae" familyası, Bertkau tarafından 1878'de tanımlanmıştır.

Anyphaenidae, dünya genelinde 58 cins ve 600'den fazla türü içeren büyük bir örümcek familyasıdır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Anyphaenidae familyasının bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Anyphaenidae Bertkau, 1878 (Hayalet Örümcekler)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Anyphaenidae familyası, Antarktika hariç her kıtada bulunur, ancak tür çeşitliliğinin en fazla olduğu bölgeler Amerika'nın tropikal ve subtropikal bölgeleridir. Avrupa, Asya ve Afrika'da da türleri bulunur, ancak çeşitlilik daha düşüktür.

Türkiye'de Anyphaenidae familyasına ait türler bulunmaktadır. Örneğin, Anyphaena sabina türü ve bağlı olduğu Anyphaenidae familyası, Türkiye faunası için yeni kayıt olarak saptanmıştır (Güven vd., 2008). Türkiye'de bu familyanın diğer türlerinin de bulunma olasılığı yüksektir ve örümcek faunası üzerine yapılan araştırmalar devam etmektedir. Şu anda bulunduğunuz İstanbul'da da, özellikle doğal alanlarda ve bitki örtüsü yoğun olan yerlerde bu familyanın üyeleriyle karşılaşmak mümkündür.

Fiziksel Özellikler

Anyphaenidae familyasının genel fiziksel özellikleri şunlardır:

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte örümceklerdir. Vücut uzunlukları türe göre değişiklik gösterir, ancak genellikle 3 mm ile 10 mm arasında değişir.
• Renk: Genellikle soluk renklerdedirler; soluk sarı, kahverengi, grimsi veya açık yeşil tonlarında olabilirler. Bazı türlerin prosoması (karapaksı) veya opisthosoması (karnı) üzerinde belirgin desenler veya noktalar bulunabilir.
• Bacaklar: Uzun ve incedirler. En belirgin özelliklerinden biri, dikey yüzeylere kolayca tırmanmalarını sağlayan bacak uçlarındaki (tarsus) lamelliform setae'dan (pul benzeri kıllar) oluşan belirgin tırnak tutamlarına sahip olmalarıdır. Bu sayede cam gibi pürüzsüz yüzeylerde bile hızlıca hareket edebilirler.
• Solunum Deliği (Tracheal Spiracle): Karınlarının üzerinde, genellikle örümceklerin çoğunda karın ucuna yakın olan solunum deliği (trakeal spirakül), bu familyada karın ortasına doğru daha öne kaymıştır. Bu da önemli bir ayırt edici özelliktir.
• Çeneler (Chelicerae) ve Pedipalpler: Güçlü çenelere ve karmaşık yapıda pedipalplere (erkeklerde tür teşhisinde kullanılır) sahiptirler.
• Gözler: Genellikle sekiz gözü vardır ve iki sıra halinde düzenlenmiştir. Görme yetenekleri, aktif avcılık stratejilerine göre adapte olmuştur.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Anyphaenidae üyeleri, kese şekilli ipek yuvalar (retreats) yapma eğilimindedir. Bu yuvalar genellikle bitki yaprakları arasına, ağaç kabuklarının altına, taşların altına veya otların arasına gizlenir. Gündüzleri bu yuvalarda saklanırlar ve tüy değiştirmek veya yumurta keselerini korumak için kullanırlar.
• Habitat Tercihi: Çok çeşitli habitatlarda bulunabilirler. Özellikle bitki örtüsü yoğun olan alanları, ağaçları, çalılıkları, ormanlık alanları, çayırları ve bahçeleri tercih ederler. Bazı türler, insan yaşam alanlarına da (evler, binalar) girebilir.
• Yaşam Tarzı: Noktürnal (gece aktif) avcılardır. Gündüzleri yuvalarında hareketsiz bir şekilde saklanır, geceleri ise avlanmak için dışarı çıkarlar. Ağ kurarak avlanmazlar; bunun yerine avlarını aktif olarak kovalayarak veya pusu kurarak yakalayan gezgin avcılardır (wandering predators). Hızlı koşuculardır ve çevik hareket ederler. Böcek yumurtalarını da tespit edip yiyebilirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, küçük böcekler (sineklikler, yaprak bitleri, tırtıllar, küçük güveler vb.) ve diğer küçük omurgasızlardır. Özellikle tarım alanlarında zararlı böceklerin biyolojik kontrolünde önemli bir rol oynayabilirler.
• Üreme: Dişi örümcekler yumurta keselerini (kokon) ipekten yapılmış yuvalarının içine bırakır ve yavrular yumurtadan çıkana kadar onları korurlar. Yumurtadan çıkan genç örümcekler annenin yuvasında bir süre kalabilirler. Üreme mevsimi türe ve coğrafi bölgeye göre değişmekle birlikte, genellikle ilkbahar sonu ve yaz başıdır.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Anyphaenidae familyasının üyeleri de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Anyphaenidae ısırıkları insanlar için genellikle tıbbi olarak önemsiz kabul edilir. Bilinen hiçbir türü insanlar için ciddi tehlike oluşturmaz. Isırıklar genellikle hafif semptomlara neden olur ve bir arı sokmasına veya sivrisinek ısırığına benzer. Isırık vakaları nadirdir ve genellikle örümceğin sıkışması veya yanlışlıkla rahatsız edilmesi sonucu savunma amaçlı meydana gelir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Anyphaenidae familyasındaki örümcekler genellikle 'hayalet' gibi hızlı ve gizemli hareket ederler, ancak insanlar için herhangi bir önemli zehirli tehdit oluşturmazlar. Zehirleri, avlarını etkilemeye yöneliktir ve insanda genellikle lokal, geçici ağrı, kızarıklık ve şişlik dışında bir etkiye neden olmaz. Özellikle tarım alanlarında zararlı böceklerle mücadelede doğal bir kontrol unsuru olarak faydalı canlılardır. Genellikle çekingen yapıdadırlar ve insanlardan kaçınırlar."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler:Lokal ağrı: Isırık anında veya kısa süre sonra başlayan hafif bir ağrı.
• Kızarıklık ve şişlik: Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve küçük bir şişlik.
• Kaşıntı: Isırık çevresinde hafif kaşıntı.
• Sistemik semptomlar: Sistemik reaksiyonlar veya ciddi etkiler son derece nadirdir ve genellikle görülmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
4. Ağrı Kesici: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örn. parasetamol) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden daha şiddetliyse veya alerjik bir reaksiyon şüphesi varsa (çok nadir olsa da), bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.

Türkiye'deki Bilinen Anyphaenidae Türleri

Türkiye'de kaydedilmiş Anyphaenidae türleri arasında Anyphaena sabina bulunmaktadır. Gelecekte yapılacak faunistik çalışmalarla daha fazla türün keşfedilmesi veya kayıt altına alınması mümkündür.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
3. Wikipedia - Anyphaenidae: Familya hakkında genel bilgiler, taksonomi ve bazı örnek cinsler.
4. Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Anyphaenidae (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
5. araneae - Spiders of Europe - Anyphaenidae: Avrupa'daki Anyphaenidae türlerinin listesi ve bazı türler için detaylı bilgiler.
6. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/list/genspec/10 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
7. Spiders in Ohio, USA - Ghost Spiders (Family Anyphaenidae): Anyphaenidae familyasının özellikleri, yaşam biçimi ve zehir bilgileri.
8. Kaynağa Erişim: https://spidersinohio.net/ghost-spiders/ (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
9. "İzmir ili şeftali bahçelerinde bulunan predatör böceklerin yayılışı ve bulunma oranları" - Güven, A. Y., Kornoşor, S., Dervişoğlu, A. (2008): Bu makalede Anyphaena sabina türünün Türkiye faunası için yeni kayıt olduğu belirtilmiştir.
10. Kaynağa Erişim: https://www.apikam.org.tr/YuklenenDosyalar/Dokumanlar/e58febf7-eb05-424d-9abb-5186d501aff3224167.pdf (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
11. Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Familya ve türlerin dünya genelindeki gözlem kayıtları.
12. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2932 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
13. Ontosight.ai - Anyphaenidae Spider Family Overview: Familya hakkında genel bilgiler ve habitat tercihleri.
14. Kaynağa Erişim: https://ontosight.ai/glossary/term/anyphaenidae-spider-family-overview--67a0f9ec6c3593987a51af96 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
15. Fotoğraf:Junkyardsparkle