Anyphaena pontica

Harika bir örümcek türü daha! Anyphaena pontica, Anyphaenidae familyasına ("Hayalet Örümcekler") ait bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri, genellikle bitki örtüsü üzerinde veya yapılar içinde ipek yuvalar (kese) yaparak yaşarlar ve geceleri aktif avlanırlar.

Anyphaena pontica: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Anyphaena pontica için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. "Anyphaena" cinsi Sundevall tarafından 1833'te tanımlanmıştır. "Pontica" epiteti ise Latince'de "Karadeniz'e ait" veya "Pontus bölgesiyle ilgili" anlamına gelir ve türün coğrafi dağılımına atıfta bulunur.

Anyphaena pontica, Anyphaenidae familyasına ait küçük-orta boyutlu bir örümcek türüdür. İlk kez 1988 yılında I. Weiss tarafından tanımlanmıştır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Anyphaena pontica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Anyphaenidae Bertkau, 1878 (Hayalet Örümcekler)
• Cins (Genus): Anyphaena Sundevall, 1833
• Tür (Species): Anyphaena pontica Weiss, 1988

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Anyphaena pontica, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Romanya ve Türkiye'de yayılış göstermektedir. Özellikle Doğu Avrupa ve Türkiye ile sınırlı gibi görünmektedir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Hatta Anyphaenidae familyası ve Anyphaena pontica türü, Türkiye faunası için ilk kez Aydın Topçu ve arkadaşlarının 2008 yılındaki çalışmasıyla kaydedilmiştir. Bu örnek, Ankara'nın Çubuk ilçesi, Yıldırımevci köyünde, yuvarlanmış yapraklar arasından toplanmıştır. Bu durum, türün Türkiye'nin farklı bölgelerinde, özellikle ağaçlık ve çalılık alanlarda bulunabileceğini göstermektedir. İstanbul'da da ağaçlık alanlarda veya parklarda Anyphaenidae familyasına ait türlerle karşılaşmak mümkündür, ancak Anyphaena pontica'nın spesifik olarak İstanbul'dan kayıtları henüz belirtilmemiştir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük-orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Prosoma (karapaks) uzunluğu yaklaşık 2.3 mm, genişliği 1.8 mm'dir. Erkek bireylerin boyut bilgisi kaynaklarda net olarak belirtilmemiştir.
• Renk:Prosoma (Karapaks): Kahverengi-sarı renktedir, üzerinde koyu bir mermerleşme (lekeli desen) bulunur. Belirgin bir kenar olmamasına rağmen, belirgin bir orta noktaya ve beyaz tüylere sahiptir.
• Sternum: Koyu renkte, ancak ortası daha açık renktedir.
• Bacaklar: Anyphaena accentuata türünden daha koyu renkte bacaklara sahiptir. Uzun ve incedirler. Anyphaenidae familyasının genel özelliği olarak, bacak uçlarında dikey yüzeylere tırmanmayı sağlayan belirgin tırnak tutamları bulunur.
• Gözler: Orta arka gözler (PME) çaplarının neredeyse iki katı kadar birbirinden ayrılmıştır.
• Ayırt Edici Özellikler:Dişi epigyn ve vulva yapıları (Weiss, 1988 tarafından tanımlanmıştır) tür teşhisinde kritiktir.
• Karapaks üzerindeki koyu mermerleşme ve orta nokta.
• Anyphaena accentuata'dan daha koyu bacak rengi.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Anyphaena pontica, 'Hayalet Örümcekler' familyasına aittir ve ağaç yaprakları arasında veya yuvarlanmış yapraklarda saklanmayı tercih eden bir türdür. Kahverengi-sarı karapaksındaki mermerleşme ve daha koyu bacakları, onu diğer Anyphaena türlerinden ayırmada yardımcı olabilir. Bu örümcekler ekosistemde küçük böcekleri avlayarak dengeleyici bir rol oynarlar. İnsanlar için tehlikeli değildirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Anyphaena pontica, gündüzleri saklanmak ve yumurta keselerini korumak için ipekten yapılmış, kese şeklindeki yuvalarını (retreats) inşa eder. Bu yuvalar genellikle bitki yapraklarının yuvarlanması veya iki yaprağın ipek ipliklerle birbirine tutturulmasıyla oluşturulur.
• Habitat Tercihi: Özellikle ağaçlık alanlarda ve çalılıklarda, ağaç gövdelerinde, güneş gören kayalık yamaçlarda, meşe, alıç (Crataegus) ve yalancı akasya (Robinia) gibi bitkilerin bulunduğu nehir vadilerinde yaşayabilirler. Kurakçıl (xerothermic) habitatları tercih ettiği belirtilmektedir.
• Yaşam Tarzı: Noktürnal (gece aktif) avcılardır. Gündüzleri yuvalarında saklanır, geceleri ise avlanmak için dışarı çıkarlar. Ağ kurmazlar, bunun yerine avlarını aktif olarak kovalayarak yakalayan gezgin avcılardır. Hızlı hareket edebilirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, bitki örtüsü üzerinde veya ağaçlarda bulunan küçük böcekler ve diğer küçük omurgasızlardır.
• Üreme: Dişiler, yumurta keselerini ipekten yapılmış yuvalarının içine bırakır ve yavrular yumurtadan çıkana kadar onları korurlar. Üreme dönemi ve diğer biyolojik detaylar hakkında spesifik bilgiler sınırlıdır, ancak familyanın genel özelliklerine benzer olması beklenir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Anyphaena pontica da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Anyphaenidae familyasının üyelerinin ısırıkları insanlar için genellikle tıbbi olarak önemsiz kabul edilir. Bilinen hiçbir Anyphaena türü insanlar için ciddi tehlike oluşturmaz. Isırık vakaları nadirdir ve genellikle örümceğin sıkışması veya yanlışlıkla rahatsız edilmesi sonucu savunma amaçlı meydana gelir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Anyphaena pontica gibi 'Hayalet Örümcekler' zehirli olsalar da, zehirleri insanlarda arı sokması veya sivrisinek ısırığına benzer lokal ve geçici semptomlar dışında ciddi bir etki yaratmaz. Genellikle doğal yaşam alanlarında bulunurlar ve insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Ekosistemde zararlı böceklerin popülasyonlarını kontrol altında tutarak faydalı bir rol oynarlar."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler:Lokal ağrı: Isırık anında veya kısa süre sonra başlayan hafif bir ağrı.
• Kızarıklık ve şişlik: Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve küçük bir şişlik.
• Kaşıntı: Isırık çevresinde hafif kaşıntı.
• Sistemik semptomlar: Sistemik reaksiyonlar veya ciddi etkiler son derece nadirdir ve genellikle görülmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
4. Ağrı Kesici: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örn. parasetamol) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden daha şiddetliyse veya alerjik bir reaksiyon şüphesi varsa (çok nadir olsa da), bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.

Türkiye'deki Anyphaena pontica Kayıtları

Anyphaena pontica, Türkiye faunasına 2008 yılında Aydın Topçu, Tuncay Türkeş, Hakan Demir ve Osman Seyyar tarafından yapılan bir çalışmayla yeni kayıt olarak eklenmiştir. Ankara'nın Çubuk ilçesinden bir dişi örnek toplanmıştır. Bu, Türkiye'deki bu türün ilk bilimsel kaydıdır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
3. araneae - Anyphaena pontica - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları ve Avrupa'daki dağılım bilgileri.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2631/Anyphaena_pontica (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
5. Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2164320 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
7. "A New Spider Family Record for Turkey (Araneae: Anyphaenidae)" - Topçu, A., Türkeş, T., Demir, H. & Seyyar, O. (2008): Anyphaena pontica'nın Türkiye faunasına yeni kayıt olarak eklendiği bilimsel makale.
8. Kaynağa Erişim: https://bioone.org/journals/entomological-news/volume-119/issue-1/0013-872X%282008%29119%5B105%3AANSFRF%5D2.0.CO%3B2.full (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
9. "The checklist of the spiders of Turkey" - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
10. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
11. Wikipedia - Anyphaena: Cins hakkında genel bilgiler.
12. Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Anyphaena (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025)