Tettigoniinae

Tettigoniinae

(Ad kökeni: Tettigonia → Eski Yunanca tettix = cırcır sesi; türlerin ses üretim yeteneğine atıfla)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Orthoptera – Düz kanatlılar
• Alt takım (Subordo): Ensifera – Uzun antenli düz kanatlılar
• Familya (Familia): Tettigoniidae – Yaprak çekirgeleri
• Alt familya (Subfamilia): Tettigoniinae Krauss, 1902 – Gerçek yaprak çekirgeleri

İngilizce Karşılığı ve Türkçesi

• Tettigoniinae → True bush-crickets, Shield-backed katydids
• Türkçede önerilen ad: Gerçek yaprak çekirgeleri veya Kalkan sırtlı çalı çekirgeleri

Genel Tanım ve Morfoloji

Tettigoniinae, çoğunlukla iri yapılı, ses çıkarma yeteneği gelişmiş ve çimenlik-çalılık alanlara özgü ortopter grubudur.

• Boyut: 15–45 mm
• Vücut: Silindirikten yassıya kadar çeşitlilik gösterir, genellikle kaslı ve iridir
• Anten: Uzun ve ipliksi, vücut uzunluğunu geçer
• Kanatlar: Bazı türlerde iyi gelişmiş (uzun kanatlı), bazıları kısa kanatlı veya tamamen kanatsız
• Bacaklar: Arka bacaklar güçlü ve zıplamaya uygun
• Dişiler: Çoğunlukla düz, bazen kıvrık veya kısa ovipozitör taşır
• Renk: Yeşil, kahverengi, benekli veya kamuflaj desenli olabilir
• Erkek bireyler: Stridülasyon (kanat sürtme) ile ses üretir

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Habitat: Çayırlar, çalılıklar, orman açıklıkları, taşlık yamaçlar
• Beslenme: Omnivor; hem bitkilerle hem de küçük böceklerle beslenir
• Aktivite: Genellikle akşam ve gece aktif (nokturnal); bazı türler gündüz de görülebilir
• Yayılım: Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da yaygındır; Türkiye’de özellikle Trakya, İç Anadolu, Ege ve Doğu Anadolu’da çok sayıda türle temsil edilir

Türkiye’de Görülen Türler ve Tanımlayıcıları

Bilimsel AdıTanımlayan (Yıl)Türkçe Adı (Önerilen)Tettigonia viridissima (Linnaeus, 1758)Carl LinnaeusBüyük yeşil yaprak çekirgesiTettigonia caudata (Charpentier, 1842)Toussaint von CharpentierKuyruklu yaprak çekirgesiPlatycleis affinis (Fieber, 1853)Franz Xaver FieberBenekli çalılık çekirgesiEupholidoptera schmidti (Fieber, 1861)Franz Xaver FieberSchmidt'in çalılık çekirgesiDecticus verrucivorus (Linnaeus, 1758)Carl LinnaeusSiğil yiyici çekirge (nadirdir, tıbbi kullanımı efsanedir)

Zehirlilik Durumu ve İnsanlara Etki

• Zehirli değildir
• Genellikle insanlarla temastan kaçınır
• Ele alındığında kendini savunmak için ısırabilir; bu acı verici ama zararsızdır
• Dişilerin uzun ovipozitörü, iğne sanılabilir ancak sadece yumurtlama organıdır

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Isırma durumunda bölge sabunlu suyla temizlenmeli
• Hafif antiseptik veya buz uygulanabilir
• Ciddi tıbbi müdahale gerekmez
• Alerjik kişilerde antihistaminik kullanılabilir

Ekosistemdeki Rolü

• Böcek popülasyonlarını dengede tutar (özellikle omnivor türler)
• Bitki örtüsünü kontrol eder
• Kuşlar, sürüngenler ve memeliler için önemli bir besin kaynağıdır
• Sesleri, çevresel değişikliklere bağlı olarak değişir → biyolojik izleme açısından önemlidir

Karıştırılabilecek Türler

• Phaneroptera türleri: Daha narin yapılı ve kanatlar dışarı doğru taşar
• Conocephalinae: Baş yapısı konik olur
• Saginae: Daha iri ve yırtıcıdır
• Bradyporinae: Daha tıknaz ve uçamayan türlerdir
• Gerçek çekirgeler (Acrididae): Antenleri kısa ve ses çıkarma mekanizması yoktur

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Dişilerin ovipozitörü iğnedir
2. Gerçek: Bu yapı sadece yumurtlamaya yarar, savunma aracı değildir
3. Efsane: Ses çıkaranlar hep ağustosböceğidir
4. Gerçek: Akşam duyulan pek çok ses Tettigonia gibi yaprak çekirgelerine aittir
5. Efsane: Isırması zehirlidir
6. Gerçek: Isırsa bile toksin içermez
7. Efsane: Çekirgeler sadece ot yer
8. Gerçek: Birçok Tettigoniinae türü böcekleri de avlar
9. Efsane: Kanatsız bireyler gençtir
10. Gerçek: Bazı türler doğuştan kanatsızdır (örneğin Eupholidoptera)

İlginç Bilgiler

• Tettigonia viridissima, Avrupa ve Türkiye’de en çok tanınan yaprak çekirgesi türüdür
• Erkek bireyler, türlere özgü ses örüntüleriyle dişileri çağırır → akustik tanımlamada kullanılır
• Bazı türlerin ses üretimi insanlar tarafından 20–22 kHz frekansında algılanabilir
• Toprak yüzeyine veya bitki saplarına tek tek yumurta bırakırlar
• Bazı türlerin dişileri ergin hâlde kışı geçirerek ilkbaharda yumurtlama yapar

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Heller, K.G. (2006). Bioacoustics and Evolution in Tettigoniinae
• Çıplak, B. (2004). Türkiye Ensifera Faunası ve Biyocoğrafik Dağılımı
• Ragge, D.R., & Reynolds, W.J. (1998). Grasshoppers and Crickets of Europe
• Türk Entomoloji Dergisi (2023). Tettigoniinae Alt Familyası Tür Dağılımı ve Taksonomisi
• Fotğraf:Fritz Geller-Grimm