Phylloneta sisyphia

Phylloneta sisyphia, "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen Theridiidae familyasına ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri barındırır. Phylloneta cinsi, özellikle karınlarındaki kendine özgü yaprak benzeri desenleriyle dikkat çeker.

Phylloneta sisyphia, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1757 yılında Clerck tarafından tanımlanmıştır. "Sisyphia" tür adı, Yunan mitolojisindeki Sisifos'tan (Sisyphus) gelir. Ancak bu ismin örümcekle tam olarak ne anlama geldiği belirsizdir; muhtemelen tekrar eden veya döngüsel bir davranışına veya morfolojisine atıfta bulunuyor olabilir. Bu tür, Phylloneta impressa ile oldukça benzer bir görünüme sahiptir ve genellikle karıştırılır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Phylloneta sisyphia'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Phylloneta Archer, 1950
• Tür (Species): Phylloneta sisyphia (Clerck, 1757)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Phylloneta sisyphia, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösterir. Bu, Avrupa, Kuzey Afrika, Asya'nın kuzey bölgeleri ve Kuzey Amerika'yı kapsayan geniş bir coğrafyadır. Özellikle Avrupa'da yaygın olarak bulunur ve birçok habitat tipine uyum sağlayabilir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Giresun, Isparta, İstanbul, İzmir, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Niğde, Sakarya, Samsun, Sinop, Tekirdağ, Tokat, Trabzon ve Yozgat gibi çok çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 4.5 mm arasındadır. Erkekler dişilerden biraz daha küçük ve ince yapılı olabilir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Phylloneta sisyphia, özellikle karın desenleriyle tanınır ve Phylloneta impressa ile benzerliği dikkat çekicidir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle sarımsı veya açık kahverengi renkte olup, ortasında belirgin koyu (siyah) bir orta bant bulunur. Bu bant genellikle geriye doğru genişleyebilir. Bacaklar sarımsı veya kırmızımsı kahverengi olup, üzerinde koyu halkalar (annulasyonlar) bulunur.
• Karın (Opisthosoma): Karın genellikle oval, sarımsı veya kırmızımsı renkte olup, üzerinde eğik siyah lekeler ve beyaz veya sarımsı çizgilerden oluşan karakteristik bir desen bulunur. Bu desen, adeta bir yaprağın damarları gibi, karmaşık ve bazen ağsı bir yapıya sahiptir. Desenin yoğunluğu ve belirginliği bireyden bireye değişebilir. Özellikle türün belirgin özelliği, karnın ortasındaki kırmızımsı şerit olup, bu şerit bazen dalgalı veya zikzaklı olabilir. Bu kırmızımsı şerit ve çevresindeki desenler, onu Phylloneta impressa'dan ayırt etmede yardımcı bir ipucu olabilir, ancak kesin ayrım için genellikle üreme organı incelemesi gereklidir.
• Ayırt Edici Özellikler: Karnındaki yaprak damarı benzeri desenler ve bacaklardaki halkalı yapı, türün görsel olarak tanınmasında yardımcı ipuçlarıdır. Ancak, Phylloneta impressa ile olan güçlü benzerliği nedeniyle, kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Phylloneta sisyphia, Türkiye'de yaygın olarak görülen ve karın bölgesindeki özgün desenleriyle tanınan bir Theridiidae türüdür. Özellikle karın üzerindeki kırmızımsı şerit, onu benzer türlerden ayırmada önemli bir karakterdir. Bu örümcekler, genellikle alçak bitki örtüsünde, çalılıklarda ve otlaklarda ağlarını kurarak yaşarlar. Küçük böcekleri avlayarak doğal dengeye katkıda bulunurlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada insanlarla temastan aktif olarak kaçınma eğilimindedirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Phylloneta sisyphia, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağları genellikle yatay ve dikey ipliklerin karmaşık bir karışımından oluşan üç boyutlu dolaşık ağlardır. Ağın merkezi genellikle küçük böcekleri yakalamak için yapışkandır.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle çeşitli bitki ve çalılıklarda, orman kenarlarında, çayırlarda, kıyı kumullarında, heathlandlerde (fundalıklarda), bahçelerde ve parklarda kurarlar. Küçük böcekleri (sinekler, yaprak bitleri, vb.) ve diğer küçük eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Bu örümcekler, ağlarının üst tarafına yakın, küçük bitki parçalarıyla kaplı, bardak şeklinde bir sığınak (retreat) inşa ederler. Sığınağın açıklığı genellikle alt taraftadır. Dişiler genellikle tek, küresel, mavimsi-yeşil renkli bir yumurta kesesi (kokon) üretirler ve bunu sığınak içinde saklarlar. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra dişi tarafından kusturularak beslenir ve daha sonra doğrudan avlar getirilerek beslenirler. Bu türde sosyal davranışlara benzer anne bakımı gözlemlenir. Dişi yavrular yuvayı terk etmeden ölürse, yavrular annelerinin vücudunu yerler. Yetişkin erkekler Nisan'dan Ağustos'a kadar, yetişkin dişiler ise Mayıs'tan Ekim'e kadar gözlemlenebilirler.
• Habitat Tercihi: Phylloneta sisyphia, geniş bir habitat yelpazesine adapte olabilir. Özellikle alçak bitki örtüsüne sahip açık alanlar, otlaklar, fundalıklar, ormanlık alanların kenarları ve bahçeler gibi yerleri tercih eder.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Phylloneta sisyphia da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Phylloneta sisyphia da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Phylloneta sisyphia da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir. Özellikle anne bakım davranışı, bu türün ekolojisinde dikkat çekici bir özelliktir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
3. araneae - Phylloneta sisyphia - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/561/Phylloneta_sisyphia (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157791 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
9. NatureSpot - Phylloneta sisyphia: Türün habitatı ve İngiltere'deki gözlem kayıtları hakkında bilgiler.
10. Kaynağa Erişim: https://www.naturespot.org.uk/species/phylloneta-sisyphia (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
11. Spider Recording Scheme - Summary for Phylloneta sisyphia (Araneae): Türün ekolojisi ve Birleşik Krallık'taki yayılışı hakkında detaylı bilgi.
12. Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Phylloneta+sisyphia (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
13.  Norveç Biyoçeşitlilik Bilgi Merkezi (NBIC)