Phylloneta impressa

Phylloneta impressa, "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen Theridiidae familyasına ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri barındırır. Phylloneta cinsi, özellikle karınlarındaki kendine özgü yaprak benzeri desenleriyle dikkat çeker.

Phylloneta impressa, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1881 yılında L. Koch tarafından tanımlanmıştır. Tür adı olan "impressa" Latince'de "izlenimli" veya "işaretli" anlamına gelebilir ve örümceğin karın bölgesindeki belirgin desenlere atıfta bulunur. Bu tür, genellikle Phylloneta sisyphia ile karıştırılabilecek kadar benzer bir görünüme sahiptir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Phylloneta impressa'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Phylloneta Archer, 1950
• Tür (Species): Phylloneta impressa (L. Koch, 1881)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Phylloneta impressa, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösterir. Bu, Avrupa, Kuzey Afrika, Asya'nın kuzey bölgeleri ve Kuzey Amerika'yı kapsayan geniş bir coğrafyadır. Özellikle Avrupa'da yaygın olarak bulunur.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 3.5 ila 5.5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 5.5 mm arasındadır. Erkeklerin boyutları dişilerle benzerlik gösterebilir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Phylloneta impressa, özellikle karın desenleriyle tanınır ve Phylloneta sisyphia ile karıştırılabilir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle sarımsı renkte olup, ortasında koyu (siyah) bir orta bant ve kenarlarında da koyu bantlar bulunabilir. Bacaklar ve palpalar sarımsı veya kırmızımsı kahverengi olup, üzerinde koyu halkalar (annulasyonlar) bulunur.
• Karın (Opisthosoma): Karın genellikle oval, sarımsı veya kırmızımsı renkte olup, üzerinde eğik siyah lekeler ve beyaz çizgilerden oluşan karakteristik bir desen bulunur. Bu desen bazen kırmızımsı lekeler de içerebilir ve genel olarak yaprak damarlarına benzer bir görünüme sahip olabilir. Güney Avrupa'da çok soluk renk varyantları da görülebilir.
• Ayırt Edici Özellikler: Karnındaki yaprak damarı benzeri desenler ve bacaklardaki halkalı yapı, türün görsel olarak tanınmasında yardımcı ipuçlarıdır. Ancak, Phylloneta sisyphia ile olan güçlü benzerliği nedeniyle, kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Phylloneta impressa, karın bölgesindeki belirgin ve karmaşık desenleriyle öne çıkan bir Theridiidae türüdür. Bu desenler, ona eşsiz bir kamuflaj yeteneği sağlar ve adını da (impressa: işaretli) buradan alır. Genellikle funda, geven ve dikenli çalılar gibi açık alanlardaki bitki örtüsünde yaşarlar. Küçük böcekleri avlayarak ekosistemde faydalı bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada insanlarla temastan aktif olarak kaçınma eğilimindedirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Phylloneta impressa, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağları genellikle yatay ve dikey ipliklerin karmaşık bir karışımından oluşan üç boyutlu dolaşık ağlardır. Ağın merkezi genellikle küçük böcekleri yakalamak için yapışkandır.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle çeşitli bitki ve çalılıklarda, orman kenarlarında, çayırlarda (özellikle geven, devedikeni ve uzun otlarda) kurarlar. Ayrıca tuzlu bataklıkların üst kısımlarındaki saz çiçeklerinde de bulunabilirler. Küçük böcekleri (sinekler, yaprak bitleri, vb.) ve diğer küçük eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Bu örümcekler, ağlarının üst tarafına yakın, küçük bitki parçalarıyla bardak şeklinde bir sığınak (retreat) inşa ederler. Sığınağın açıklığı alt taraftadır. Dişiler genellikle Ağustos ve Eylül aylarında tek, küresel, mavimsi-yeşil renkli bir yumurta kesesi (kokon) üretirler ve bunu sığınak içinde saklarlar. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra dişi tarafından kusturularak beslenir ve daha sonra doğrudan avlar getirilerek beslenirler. Dişi yavrular yuvayı terk etmeden ölürse, yavrular annelerinin vücudunu yerler. Yetişkin erkekler Mayıs'tan Ağustos'a kadar, yetişkin dişiler ise Haziran'dan Ekim'e kadar gözlemlenebilirler, hatta bazen Aralık ayında bile bulunabilirler.
• Habitat Tercihi: Phylloneta impressa, açık alanlardaki funda ve geven çalılıkları gibi bitki örtüsünü tercih eder, ancak meşe, çakal eriği, ısırgan otu ve devedikeni üzerinde de bulunabilirler. Dağlarda 2000 metreye kadar yüksek rakımlarda da görülebilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Phylloneta impressa da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Phylloneta impressa da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Phylloneta impressa da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
3. araneae - Phylloneta impressa - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/560/Phylloneta_impressa (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
5. ArachnoPhoto - Phylloneta impressa (L. Koch, 1881): Türün fiziksel özellikleri, habitatı ve dağılımı hakkında görsel ve metinsel bilgiler.
6. Kaynağa Erişim: https://www.arachnophoto.com/en/theridiidae-2/phylloneta-impressa/ (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
7. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
8. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157790 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
9. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
10. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
11. NatureSpot - Phylloneta impressa: Türün habitatı ve İngiltere'deki gözlem kayıtları hakkında bilgiler.
12. Kaynağa Erişim: https://www.naturespot.org/species/phylloneta-impressa (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
13. Spider Recording Scheme - Summary for Phylloneta impressa (Araneae): Türün ekolojisi ve Birleşik Krallık'taki yayılışı hakkında detaylı bilgi.
14. Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Phylloneta+impressa (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
15.  https://www.inaturalist.org/observations/284054732