Pelecanus onocrotalus
Tanımı
Çok büyük pembe-beyaz bir su kuşu olup ilkbaharda çoğu kez uzaktan bakıldığında su üzerinde ya da karada tamamen pembe renkte görünen sürüler halinde bulunurlar.Üreme giysisinde gövdesi pembemsi beyaz ve tepesi kalkıktır. Üreme dışında belirgin renkleri kaybolur. Kesesi ve göz derisi sarı ya da turuncu, bacakları pembe ya da kızıldır. Göz çevresindeki deride tüy bulunmaz, gözleri belirgin derecede siyahtır.
Kanat altı, leyleği anımsatacak şekilde siyah-beyazdır.
Kanat telekleri siyah, kanat örtüleri beyazdır.
Kalın gövdeli, oldukça kısa kuyruklu ve hantal görünüşlüdür.
Ayakları perdelidir.
Uçarken ayaklarını geriye uzatır ve kuyrukaltından parmakları taşar.
Gencinin rengi mat, sırtı daha kahverengi,kanat üstü koyu, kanat altının ortası soluk renklidir. 3-4 yılda erişkin giysisine kavuşur.
Uçarken boynunu kısar ve ensesini sırtına yaslar.
Uçuşu güçlüdür ve uçuşta sürü halinde düzgün sıralar ve sarmallar oluşturur.
Pelecanus onocratalus – Ak Pelikan, Beyaz Pelikan, Ak Kutan: ( rousettus )
Tanım: Boy 140-175 cm, kanat açıklığı 234-309 cm.
Vücut beyaz veya pembemsi renklidir.
Kese sarı, göz etrafı pembe-sarı; kanat altı uçlara doğru siyah;
bacaklar pembe veya turuncudur.
Habitat: Nehir deltaları, tuzlu lagünler, bataklıklar, sığ deniz kenarlarında koloni halinde bulunur.
Balık ve diğer su canlıları ile beslenir.
Dağılım: Güneydoğu Avrupa, Asya ve Afrika’da üreyen bu tür, yaz aylarında İç Anadolu’nun merkezi ve doğusu ve özellikle Seyfe Gölü, Aktaş Gölü ve Ereğli Sazlıkları’nda yoğunlaşır; Niğde’de nadiren Akkaya’da görülür
Habitatı
Balıkça zengin olan tatlı ve acı göller, lagünler, bataklıklar ve sığ deniz kıyılarında koloniler halinde yaşar ve yuva yapar.
Yayılışı
Dünyada, Antartika ayrı tutulduğunda her yerde dağılış gösterir.
Türkiye'de; Doğu Akdeniz, Doğu Anadolu, Orta Anadolu ve Doğu Karadeniz'de sulak alanlarda görülür. Van Gölü ve Akgöl'de ürer.
Yaz aylarında İç Anadolu’nun merkezi ve doğusu ve özellikle Seyfe Gölü, Aktaş Gölü ve Ereğli Sazlıkları’nda yoğunlaşır; Niğde’de nadiren Akkaya’da görülür.
Türkiye dışında ise; Karadeniz sahil şeridi, Hazar Denizi'nin kuzey ve batı sahil bandı ile Balkanlar'ın güneyinde yayılış gösterir.
Beslenme
Besinlerini küçük ve büyük balıklarla amfibiler oluşturur. Öncelikli tercihi balıklardır. Avrupa'da sazanı, Afrika'da cichlids'i (çiklit) tercih ederler. Sürü halinde avlanabilirler. 8-12 Pelikan suda bir nal biçimi oluşturur. Kanatlarını çırparak balıkları sığ sulara doğru sürerler. Sıkıştırdıkları balık sürülerinin içine gagalarını daldırıp, gaga altındaki keselerine giren balıkları bütün olarak yutarlar.
Yavrular erişkinlerin kısmen sindirdikleri balıklarla beslenirler. Besin almak için gagalarını, sık sık da başlarını erişkinlerin keselerine sokarlar.
Biyolojisi
Su kenarındaki sazlıklarda; koruma alanlarında platformlar üzerine saz ve su bitkileri ile yuva kurar. Batı ve Orta Anadolu sulak alanlarında ürer. Genellikle iki, nadiren daha fazla yumurta yumurtlar. Yumurtalar mavimsi-beyaz kabukludur. Erkek ve dişi beraber kuluçkaya yatarlar. Yavrular 3 ay sonra yuvayı terkeder.
Göçü
Ülkemizde yaz göçmendir.
Afrika ve İsrail'den gelen grup, Türkiye üzerinden Romanya'ya ve Türkiye-Ermenistan sınırındaki Aktaş Gölü'ne göç etmektedir.
Popülasyonu
Afrika'da yaklaşık 75.000 çiftlik büyük bir nüfus olmasına karşın, insan faaliyeti yüzünden tür Avrupa'da tehdit altındadır.
Türkiyedeki tek üreme alanı olan Ardahan'daki Aktaş Gölü'nde 150-200 bireylik bir popülasyon kuluçkaya yatmaktadır.
1995 Temmuz'unda Murat Yarar, 27 kilometrekarelik bu gölde yaptığı kuş sayımında 75 Ak Pelikan bireyi saptamıştır.
Aktaş Gölü (diğer adıyla Karsak Gölü) askeri bölge içerisinde kalmasından dolayı bozunmadan korunmuştur ve türe ev sahipliği yapmaktadır.
Göç sırasında Bursa Kocaçay Deltası'na (En fazla 800 birey) ve Akşehir-Eber Göllerine ,(En fazla 2000 birey) konaklamak için uğramaktadır.
Ereğli sazlıklarında 1970'li yıllarda yaklaşık 2000 çiftlik bir popülasyon üremekteydi.
Alanın kurumasıyla popülasyon yok oldu.
Geçmişte Seyfe Gölü'nde de üredikleri bilinmektedir.
Bern Sözleşmesi'ne göre kesin koruma altında olan bir türdür ve avlanılması yıl boyunca yasaktır.
Davranışları
Balık avlamak pelikanın gününün çok büyük bir kısmını alır.
Günün kalanını gagası ile tüylerini düzeltmek ve yıkanmak için harcar.
Kuş, suda baş ve vücudunu eğip, kanatlarını çırparak yıkanır.
Bölgesini savunmak için erkek, ağzını iyice açarak, davetsiz misafirleri tehdit eder.
Gagasını çarparak başını eğer ve ana silahı olarak gagasını kullanarak saldırır.
Yerel Adlar
BURSA – Uluabat Gölü Çevresi – “Kapkonoz”
Anadolu'da yaygın olarak ak kutan olarak bilinir.
Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Sakakuşu olarak geçer.
Ayırıcı Tanı
http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=2fsdl47@d&idx=159767#.Vi6sYtLhDIU
