Dysidea avara

Çanakkale Boğazı'nda gerçekleştirilen mercan araştırmalarında kaydedilmiştir.

Atlantik-Akdeniz dağılımlı türdür.(Özalp, 2022-ÇOMÜ)

Dysidea avara – Kimyasal Savunmalı Akdeniz Süngeri

(Bu tür, yumuşak dokulu, amorf şekilli, sıklıkla sarımsı-mavi veya gri renkli koloniler oluşturan, aynı zamanda biyoaktif bileşikler üreten ve çevresindeki canlılara karşı yer savunması yapan bir deniz süngeridir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Dysidea: Eski Yunanca dysis (giriş, batma) ve idea (şekil) → “gizli biçim, içe gömülü yapı”
• avara: Latince “isteksiz, kaçınan, geri duran” → kimyasal savunma kabiliyetine gönderme
• Anlamı: “Gizli yapılı ve temas istemeyen sünger” – görünümü belirsiz, sert rekabetten kimyasal yollarla uzak durur

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Porifera (Süngerler)
• Sınıf: Demospongiae
• Takım: Dictyoceratida
• Familya: Dysideidae
• Cins: Dysidea
• Tür: Dysidea avara (Schmidt, 1862)

Yayılış ve Habitat

• Yayılış:
• Tüm Akdeniz boyunca yaygındır
• Doğu Atlantik kıyılarında (Portekiz, Kanarya Adaları) da gözlenmiştir
• Türkiye’deki Durumu:
• Ege, Marmara ve özellikle Akdeniz kıyılarında çok yaygındır (Kaş, Datça, Gökova, Bozburun)
• Habitat:
• 2–40 metre arası derinlikte, iyi aydınlatılmış kaya yüzeyleri
• Gorgon mercanlar ve diğer süngerlerle yakın ilişki içinde yaşar

🧽 Morfolojik Özellikler

• Gövde şekli:
• Amorf ve düzensiz; genellikle ince yastık, kabarık yama ya da loblu çıkıntılar şeklinde
• Renk:
• Soluk sarı, sarı-gri, mavi-gri veya beyazımsı
• Yüzey dokusu:
• Hafif kadifemsi, mikroskobik iğneçikler (spikül) içermez
• İskelet:
• Spikül içermez – iskeleti sadece organik liflerden (spongin) oluşur
• Konsistens:
• Yumuşak, süngerimsi, sıkıldığında şekil alabilir

Ekosistem Rolü ve Simbiyoz

• Beslenme:
• Mikroskobik plankton ve çözünmüş organik maddeleri süzer
• Simbiyotik ilişkiler:
• Bakterilerle simbiyoz içinde yaşar → bu bakteriler kimyasal bileşik üretiminde etkilidir
• Ekolojik rol:
• Sabit yüzeyleri kaplayarak alglerin, yumuşakçaların ve diğer süngerlerin yerleşmesini engelleyebilir
• Kimyasal savunma sayesinde rekabette avantaj sağlar

Tıbbi ve Biyoteknolojik Potansiyel

• Biyoaktif bileşikler:
• Avarol ve avarone adı verilen iki ana sekonder metabolit üretir
• Bu bileşikler:
• Antiviral (özellikle HIV karşıtı etkiler)
• Antienflamatuar
• Antitümöral potansiyele sahiptir
• Farmakoloji ve biyoteknoloji:
• Avarol → Parkinson, Alzheimer ve bazı kanser tiplerinde deneysel kullanım potansiyeli
• Sünger mikrobiyotası, antibiyotik gelişimi için incelenmektedir

Zehirlilik Durumu

• İnsanlar için zehirli değildir
• Ancak kimyasal savunması nedeniyle bazı balıklar ve omurgasızlar tarafından yenilmez
• Akvaryum ortamında nadiren tutulur; büyüme şekli ve simbiyotları nedeniyle zordur

Koruma ve Risk Durumu

• IUCN listesinde özel tehdit altında sayılmaz, ancak:
• Kıyı yapılaşması, kirlilik, çapa hasarı ve deniz suyu sıcaklığındaki artışlar popülasyonları etkileyebilir
• Yavaş büyüyen bireyler ve özel simbiyotik dengeye bağlı tür olduğundan habitat bozulmasına karşı duyarlıdır

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Adı, "temasa kapalı" anlamına gelen avara sıfatından türetilmiştir → yerleşim savaşlarında kimyasal savunmasıyla tanınır
• Dalış rehberleri arasında “kendini dokundurmak istemeyen sünger” olarak anılır
• Avarol ilk olarak 1974 yılında Alman bilim insanları tarafından izole edilmiştir – bu tarihten sonra dalgıç kökenli farmasötik çalışmalar artmıştır
• Renk değişimleri çevresel ışık, simbiyotik bakteri oranı ve sıcaklıkla ilişkilidir