Pleurobranchus testudinarius
Çanakkale Boğazı'nda gerçekleştirilen Nudibranchia deniz araştırmalarında kaydedilmiştir.
Özalp, 2019 / ÇOMÜ (Doç. Dr. H. Barış Özalp)
Pleurobranchus testudinarius – Kaplumbağa Desenli Deniz Tavşanı
(Bu tür, sırtındaki desenlerin kaplumbağa kabuğunu andırmasıyla tanınır; sığ denizlerde kayaların altında ya da alg kaplı yüzeylerde saklanarak yaşayan, büyük ve dikkat çekici bir opistobrank (arka solungaçlı) deniz salyangozudur.)
Latince Adın Kökeni ve Anlamı
- Pleurobranchus:
- Yunanca pleuron (yan) + branchia (solungaç) → “yan solungaçlı”
- testudinarius:
- Latince testudo (kaplumbağa) → “kaplumbağamsı”
- 🔍 Anlamı: “Kaplumbağa desenli yan solungaçlı yumuşakça”
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia
- Şube: Mollusca
- Sınıf: Gastropoda (Karındanbacaklılar)
- Alt sınıf: Opisthobranchia (arka solungaçlılar – çoğu kabuksuz)
- Takım: Pleurobranchida
- Familya: Pleurobranchidae
- Cins: Pleurobranchus
- Tür: Pleurobranchus testudinarius (Cantraine, 1835)
Yayılış ve Habitat
- Yayılış:
- Doğu Atlantik, Batı Akdeniz, Fas kıyıları
- Doğu Akdeniz’de sınırlı olarak rapor edilmiştir
- Türkiye’deki Durumu:
- Antalya Körfezi, Kaş, Datça civarında zaman zaman dalgıçlar tarafından gözlemlenmiştir
- Nadir ve kayıt altına alınmamış bireyler olabilir
- Habitat:
- 5–40 m derinlik
- Kumlu, taşlık veya alglerle kaplı yüzeyler
- Gündüzleri saklanır, geceleri aktiftir
Morfolojik Özellikler
- Boyut:
- 8–15 cm; bazı bireyler 20 cm’ye kadar büyüyebilir
- Renk:
- Kahverengi, kırmızımsı-kahverengi, morumsu tonlar
- Sırt yüzeyi yuvarlak ve tümsekli desenlerle kaplıdır → “kaplumbağa kabuğu” görünümü
- Baş ve tentaküller:
- Rinofor adı verilen kısa anten benzeri algılayıcılar
- Solungaç:
- Gövdenin sağ tarafında, kıvrık bir örtü altında dışta yer alır (Pleurobranchia'ya özgü)
- Kabuk:
- Yetişkin bireylerde kabuk yoktur ya da iç yapıya gömülüdür (zayıf kalıntı hâlinde)
Ekosistem Rolü ve Beslenme
- Beslenme:
- Süngerler, yosun kaplı yüzeyler, bazı tunikatlar
- Bazı çalışmalarda diğer yumuşakçalarla da beslendiği rapor edilmiştir (omnivor eğilimli olabilir)
- Avcılardan korunma:
- Renk kamuflajı ve mukus salgısı ile kendini korur
- Ekolojik işlev:
- Alg baskısını dengeleyici, bazı sünger türlerini sınırlandırıcı rolü vardır
- Yavaş hareket eder, ancak gece avcılarına karşı görünmezliği yüksektir
⚕️ Biyokimyasal Özellik ve Araştırma Potansiyeli
- Mukus salgısı:
- Hücre zarı geçirgenliğini etkileyen bileşikler içerir
- Savunma ve av caydırıcı olarak görev yapar
- Sekonder metabolit üretimi:
- Pleurobranchus türleri, doğal antibakteriyel ve sitotoksik bileşikler taşıyabilir
- Henüz P. testudinarius’ta izole edilen özel bir molekül yoktur, ancak akrabalarında vardır
Zehirlilik Durumu
- İnsanlar için zehirli değildir
- ❌ Tüketilmez; savunma mukusu nedeniyle tatsız ve potansiyel olarak tahriş edici olabilir
- Gözlemlenebilir ancak toplanmamalıdır – nadir türler arasındadır
Koruma Durumu
- IUCN listesinde resmi değerlendirmesi bulunmaz
- Ancak habitat kaybı, kirlilik ve dalış baskısı nedeniyle gözlenebilirliği düşmüştür
- Bilimsel kayıt ve gözlem açısından değerli bir türdür – makrofotoğrafçı dalgıçlar tarafından belgelendirilmelidir
Kültürel ve İlginç Bilgiler
- İsmi ilk defa 19. yüzyılda “kaplumbağaya benzeyen çıplak deniz salyangozu” olarak tanımlanmıştır
- Sırt kabuğu benzeri görünümüyle karasal kaplumbağalarla karıştırılan tek yumuşakça türüdür
- İtalya, Fransa ve İspanya’da dalış toplulukları bu türü “deniz kaplumbağı salyangozu” olarak anlandırır
- Türkiye’de gözlemlenmesi hâlinde nadir tür olarak belgelendirilmesi önerilir
