Parasteatoda tepidariorum

Parasteatoda tepidariorum, halk arasında "Yaygın Ev Örümceği" veya "Amerikan Ev Örümceği" olarak bilinen, Theridiidae familyasına ait, kozmopolit bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri düzensiz, yapışkan ağlar örerken, Parasteatoda cinsi özellikle insan yerleşimlerinin yakınında bulunmalarıyla tanınır.

Parasteatoda tepidariorum, Theridiidae familyasına ait küçük ila orta boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1841 yılında Carl Ludwig Koch tarafından tanımlanmıştır. "Tepidariorum" tür adı Latince'de "ılık yerlere ait" anlamına gelen "tepidarium" (Roma hamamlarında ılık oda) kelimesinden türetilmiştir. Bu isim, örümceğin genellikle insan yaşam alanları gibi ılık ve korunaklı yerlerde bulunma eğilimine atıfta bulunur ve türün en yaygın karakteristik özelliklerinden biridir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Parasteatoda tepidariorum'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
Cins (Genus): Parasteatoda Archer, 1946
Tür (Species): Parasteatoda tepidariorum (C. L. Koch, 1841)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Parasteatoda tepidariorum, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre kozmopolit bir dağılıma sahiptir, yani dünyanın hemen hemen her yerinde bulunur. Aslen neotropik (Orta ve Güney Amerika) kökenli olduğu düşünülse de, insan ticareti ve göçü yoluyla dünya geneline yayılmıştır. Bu, Avrupa, Kuzey Amerika, Asya, Afrika, Okyanusya ve diğer birçok bölgeyi kapsar.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, Adana, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Giresun, Hatay, İçel (Mersin), Isparta, İstanbul, İzmir, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kilis, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Sinop, Tekirdağ, Tokat, Trabzon ve Yozgat gibi çok çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında çok yaygın olduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 5 ila 7 mm arasında değişir (bacaklar hariç). Karınları belirgin şekilde yuvarlak ve şişkindir.
Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 3.5 ila 5 mm arasındadır. Erkekler dişilerden daha küçük ve daha ince yapılıdır.
Gövde Yapısı ve Renk: Parasteatoda tepidariorum, renk ve desen açısından oldukça değişkendir, bu da onunla karıştırılabilecek diğer türlerin (Parasteatoda simulans gibi) varlığını artırır.
Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle açık kahverengi, grimsi kahverengi veya sarımsı kahverengidir. Bacaklar genellikle vücutla aynı renkte veya biraz daha açık tonlardadır ve üzerinde soluk veya koyu bantlar bulunabilir.
Karın (Opisthosoma): Karın genellikle oval, şişkin ve bazen hafif parlak bir görünüme sahiptir. Renklenmesi oldukça değişkendir: krem renginden siyaha kadar değişebilir. En belirgin özelliği, karnın dorsal (üst) kısmında bulunan düzensiz, koyu gri veya kahverengi benekler, çizgiler veya şeritlerdir. Bu desenler bazen bir yaprak deseni veya dalgalı bir mozaik şeklinde olabilir. Bazı bireylerde daha belirgin, bazıların ise daha soluktur. Karnın ventral (alt) kısmında ise genellikle koyu renkli bir alan bulunur.
Ayırt Edici Özellikler: Değişken karın deseni ve genel olarak ev ortamlarında bulunması, türün görsel olarak tanınmasında önemli ipuçlarıdır. Ancak, kesin teşhis, özellikle benzer görünümlü diğer Parasteatoda türlerinden ayırt etmek için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Parasteatoda tepidariorum, Türkiye'de en sık karşılaşılan örümcek türlerinden biridir ve genellikle 'ev örümceği' olarak bilinir. Adı, ılık ortamlara olan düşkünlüğünü yansıtır. Renk ve desenleri çok değişken olduğu için, farklı bireyler ilk bakışta farklı türler gibi görünebilir. Ağlarını evlerimizin köşelerinde, pencerelerin etrafında, garajlarda ve depolar gibi korunaklı yerlerde kurarlar. Küçük böcekleri avlayarak haşere kontrolünde önemli bir doğal rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve insanlardan aktif olarak kaçınma eğilimindedirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

Yaşam Tarzı: Parasteatoda tepidariorum, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağları genellikle üç boyutlu, karmaşık ve yapışkan ipliklerden oluşur. Ağlarını, avlanmaya uygun, korunaklı ve loş yerlerde, köşelerde, çatlaklarda veya nesnelerin altında kurarlar.
Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle insan yapımı yapılar çevresinde (evler, depolar, garajlar, kulübeler, sheds), ağaç kabuklarının altında, taşların arasında veya diğer korunaklı boşluklarda kurarlar. Sinekler, sivrisinekler, karıncalar, hamamböcekleri ve diğer küçük böcekler gibi çeşitli eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, ağlarının içinde, ipekten yapılmış, küresel ve kahverengimsi kağıt gibi bir dış tabakaya sahip yumurta keseleri (kokon) bırakırlar. Bir dişi, bir yaz mevsiminde birden fazla (ortalama 150 yumurta içeren) kokon bırakabilir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra birkaç gün annenin ağında kalır ve daha sonra dağılırlar. Bu tür, olgunluğa eriştikten sonra bir yıldan fazla yaşayabilir. Yetişkinlere genellikle ilkbahar sonu, yaz ve sonbahar başlarında rastlanır.
Habitat Tercihi: Bu tür, kozmopolit bir yayılışa sahip olduğu için çeşitli habitatlara adapte olabilir. Özellikle sinantropik bir türdür, yani insan yaşam alanları ve yakın çevrelerinde (evler, depolar, garajlar, bodrumlar, seralar, çitler) sıkça bulunurlar. Ancak dış mekanlarda da ağaç kabukları, taşlar ve bitki örtüsü arasında görülebilirler. Genellikle nemli ve ılık ortamları tercih ederler.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Parasteatoda tepidariorum da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) gibi bilinen tehlikeli türler hariç, çoğu örümceğin zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Parasteatoda tepidariorum da insanlar için tehlikeli değildir. "Yaygın Ev Örümceği" olarak bilinse de, ısırık olasılığı düşüktür çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık, hafif ağrı veya lokal şişlik dışında ciddi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Ev örümceği olarak bilinen Parasteatoda tepidariorum, zehirli olmasına rağmen insanlar için zararlı değildir. Isırıkları nadirdir ve belirtileri genellikle hafiftir, lokal ağrı, kızarıklık veya şişlik şeklinde ortaya çıkar ve kısa sürede kaybolur. Halk arasında yaygın bir yanlış algı olsa da, bu örümcekler evlerimizde haşere kontrolüne yardımcı olan faydalı canlılardır ve gereksiz yere öldürülmemelidirler."
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
araneae - Parasteatoda tepidariorum - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/501/Parasteatoda_tepidariorum (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157775 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
TÜBİTAK Bilim Genç - Türkiye'nin Zehirli Örümcekleri Nelerdir?: Türkiye'deki zehirli örümcek türleri hakkında genel bilgiler.
Kaynağa Erişim: https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/yeryuzu-turkiyenin-zehirli-orumcekleri (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
Animal Diversity Web - Parasteatoda tepidariorum: Türün genel bilgileri, habitatı ve yaşam döngüsü hakkında detaylı bilgi.
Kaynağa Erişim: https://animaldiversity.org/accounts/Parasteatoda_tepidariorum/ (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).