Galeorhinus galeus

Galeorhinus galeus, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Üçgen Köpekbalığıgiller familyası Triakidae'ye (Kılkuyruklu Köpekbalığıgiller) ait, büyük ve zarif bir köpekbalığı türüdür. Halk arasında Boru Köpekbalığı veya yanlış bir şekilde Dikenli Köpekbalığı olarak bilinir (bu isim daha çok Squalus cinsine aittir). Uzun ve ince gövdesi, onu mükemmel bir yüzücü ve güçlü bir göçmen avcı yapar.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Boru Köpekbalığı, dünya genelinde ılıman kıyı sularında kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Doğu ve Batı Atlantik, Avustralya, Güney Afrika ve Akdeniz'de bulunur. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında ve hatta Marmara Denizi'nde de rastlanan, yerel balıkçılık için bir zamanlar önemli olan göçmen bir türdür. Balıkçılık baskısı ve yavaş yaşam döngüsü nedeniyle küresel olarak kritik tehlike altında sınıflandırılmıştır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
Aile (Family):: Triakidae (Kılkuyruklu Köpekbalığıgiller)
Cins (Genus):: Galeorhinus
Tür (Species):: Galeorhinus galeus (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Büyük sayılabilecek bir köpekbalığıdır; ortalama 1.5–1.8 metre, maksimum 2 metre uzunluğa ulaşır.
Vücut: İnce, uzun ve torpido benzeri bir gövde yapısına sahiptir; bu da hızlı yüzme yeteneğini artırır.
Burun ve Ağız: Burnu uzun ve sivridir. Ağzı büyük olup, keskin, üçgen ve eğimli dişlerle donatılmıştır.
Yüzgeçler (Ayırt Edici Özellik): Bu türün ayırıcı özelliklerinden biri, ikinci sırt yüzgecinin boyutunun, hemen hemen anal yüzgeç büyüklüğünde olmasıdır. İlk sırt yüzgeci büyüktür ve gövdenin ön kısmında yer alır. Anal yüzgeci, ikinci sırt yüzgecinin tam altında veya gerisindedir.
Renk: Sırtı ve yanları tipik olarak koyu gri, arduvaz grisi veya kahverengi-gri renkte olup, karın kısmı beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Davranış: Yüksek oranda göçmen bir türdür. Mevsimsel olarak sığ kıyı sularına ve açık denizlere doğru hareket eder. Genellikle cinsiyet ve büyüklüğe göre ayrılmış sürüler halinde seyahat eder.
Habitat: Kıta sahanlığı ve üst yamacını tercih eder. Yüzeyden başlayarak 550 metre derinliğe kadar inebilir. Genellikle kumlu veya çamurlu diplerin üzerindeki sularda bulunur.
Diyet: Güçlü bir avcıdır. Diyeti büyük ölçüde sürü halinde yaşayan kemikli balıklardan (uskumru, sardalya gibi), kafadanbacaklılardan (kalamar) ve diğer küçük deniz canlılarından oluşur.
Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Çok yavaş büyür ve geç cinsel olgunluğa ulaşır (10-15 yaş). Gebelik süresi 1 yıla yakındır ve bir doğumda 6 ila 52 arasında yavru dünyaya getirebilir. Bu yüksek döl sayısı bile yavaş üreme döngüsü nedeniyle popülasyonun toparlanması için yeterli değildir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Son derece yavaş büyümesi, geç olgunlaşması ve uzun ömürlü olması nedeniyle avcılığa karşı çok hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Kritik Tehlike Altında" (Critically Endangered - CR) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
Tehditler: Eti (özellikle Birleşik Krallık'ta 'flake' olarak bilinir) ve yüzgeçleri için ticari balıkçılıkta (özellikle uzun olta) hedef alınır. Bu yoğun avcılık baskısı, türün küresel popülasyonlarında ciddi bir düşüşe neden olmuştur. Türkiye sularında da avcılığa karşı korunması gereken öncelikli türlerden biridir.
Ekolojik Rolü: Kıyı ve açık deniz ekosistemlerinde orta düzeydeki yırtıcıları kontrol altında tutarak denizel dengeyi sağlamada kilit bir role sahiptir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Compagno, L. J. V. (2020). Galeorhinus galeus. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/9854365