Carcharhinus brevipinna

Carcharhinus brevipinna, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Harharyasgiller familyası Carcharhinidae'ye ait, büyük ve hızlı bir köpekbalığı türüdür. Halk arasında Sıçrayan Köpekbalığı olarak bilinir ve bu adı, beslenme sırasında sürüler halindeki balıklara saldırırken su yüzeyinden dönerek havaya fırlamasıyla ünlü benzersiz avlanma davranışından alır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Sıçrayan Köpekbalığı, dünya genelinde tropikal ve ılıman suların kıyı ve açık deniz bölgelerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Atlantik Okyanusu, Hint-Pasifik ve Akdeniz'de bulunur. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarının sıcak sularında zaman zaman görülebilen, göçmen bir yırtıcıdır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
Aile (Family):: Carcharhinidae (Harharyasgiller)
Cins (Genus):: Carcharhinus
Tür (Species):: Carcharhinus brevipinna (Müller & Henle, 1839)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Büyük bir türdür; ortalama 2 metre, maksimum 3 metre uzunluğa ulaşabilir.
Vücut: Zarif, ince ve hidrodinamik bir vücut yapısına sahiptir; bu da hızlı yüzmesini ve sıçrama yeteneğini destekler.
Yüzgeç Uçları (Ayırt Edici Özellik): Özellikle ikinci sırt, göğüs (pektoral), anal ve kuyruk yüzgeçlerinin alt lobu gibi çoğu yüzgecinin uçlarında belirgin siyah lekeler bulunur. Ancak yetişkinlerde bu lekeler bazen soluk veya tamamen kaybolmuş olabilir.
Burun ve Yüzgeçler: Burnu oldukça uzun ve sivridir. Adının Latince karşılığı (brevipinna - kısa yüzgeçli) olan ilk sırt yüzgeci nispeten küçüktür ve diğer Carcharhinus türlerine göre daha geride konumlanmıştır.
Renk: Sırtı genellikle grimsi veya bronz-gri renkte olup, karın kısmı beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Avlanma Davranışı (Ayırt Edici Özellik): Bu türün en ünlü özelliği, beslenme çılgınlığı sırasında hızla yukarı doğru yüzerek ve kendi ekseni etrafında dönerek avlanmasıdır. Bu hareket sırasında genellikle su yüzeyinden dışarı fırlar ve havada döner; bu davranış, onun "Sıçrayan Köpekbalığı" adını almasına neden olmuştur.
Diyet: Başlıca diyeti, büyük sürüler halinde yaşayan küçük kemikli balıklardan (ringa, sardalya, hamsi, palamut gibi), küçük vatozlardan ve kalamarlardan oluşur.
Habitat: Kıyısal ve açık deniz sularında, genellikle yüzeye yakın bölgeleri tercih eder. Nehir ağızlarına ve körfezlere girebilir ve bulanık suya toleranslıdır.
Göç ve Sosyallik: Yüksek oranda göçmen bir türdür; mevsimsel olarak sıcak su akıntılarını takip eder ve göç yolları üzerinde bazen büyük gruplar halinde toplanır.
Üreme: Vivipar (doğurarak çoğalan) bir türdür. Yavaş üreme döngüsüne sahiptir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Yüksek göçmenlik oranı, geç cinsel olgunlaşma ve düşük üreme hızı nedeniyle avcılık baskısına karşı hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Hassas" (Vulnerable - VU) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
Tehditler: Ticari balıkçılık (özellikle uzun olta ve ağ balıkçılığı) tarafından eti ve yüzgeçleri için hedef alınır. Sportif balıkçılık için de popüler bir hedeftir. Yüzgeçlerinin uluslararası ticareti, popülasyonları üzerindeki en önemli baskılardan biridir.
Ekolojik Rolü: Yaşadığı pelajik ekosistemlerde, besin zincirinin üst kısımlarında yer alarak küçük balık popülasyonlarını düzenlemede önemli bir rol oynar.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Rigby, C. L., Simpfendorfer, C. & M. J. H. G. P. Dulvy. (2021). Carcharhinus brevipinna. The IUCN Red List of Threatened Species 2021.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/141413830