Carcharhinus altimus

Carcharhinus altimus, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Harharyasgiller familyası Carcharhinidae'ye ait, büyük ve derin sularda yaşayan bir köpekbalığı türüdür. Halk arasında Büyük Burunlu Köpekbalığı olarak bilinir ve adını, vücut büyüklüğüne oranla belirgin şekilde uzun ve küt olan burnundan (snout) alır. Genellikle kıta ve ada yamaçlarının derinliklerinde, bentik (dip) yaşam sürer.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Büyük Burunlu Köpekbalığı, dünya genelinde tropikal ve subtropikal suların ılıman derinliklerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Batı ve Doğu Atlantik, Hint-Pasifik ve Akdeniz'de bulunur. Akdeniz'de, genellikle 50 metrenin altındaki derin sularda yaşar ve nadiren kıyıya yaklaşır. Bu nedenle Türkiye'nin derin deniz faunasının bir parçası olarak kabul edilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class): Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order): Carcharhiniformes (Harharyaslar)
Aile (Family):: Carcharhinidae (Harharyasgiller)
Cins (Genus):): Carcharhinus
Tür (Species):: Carcharhinus altimus (Springer, 1950)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Büyük bir türdür; ortalama 2.5–3.0 metre uzunluğa ulaşabilir, kaydedilen maksimum uzunluk 3 metreyi aşmıştır.
Burun (Ayırt Edici Özellik): Türün en belirgin morfolojik özelliği, diğer Carcharhinus türlerine göre nispeten daha uzun, geniş ve küt olan burnudur. Burun ucunda derin bir çentik bulunur.
Yüzgeçler: İlk sırt yüzgeci nispeten uzundur ve ucu küttür. Göğüs yüzgeçleri uzundur ve uçları yuvarlaktır.
Renk: Sırtı ve üst yanları genellikle gri veya grimsi kahverengi tonlardadır. Alt kısımları, yani karın bölgesi, beyazdır.
Dişler: Üst çene dişleri geniştir ve testere dişlidir; alt çene dişleri ise daha dar ve sivridir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Büyük Burunlu Köpekbalığı, kıta ve ada yamaçlarının diplerinde, genellikle 80 ila 430 metre arasındaki derinliklerde yaşar. Nadiren yüzeye yakın bölgelerde görülür.
Davranış: Bentik (dipte yaşayan) bir yırtıcıdır. Çoğu Carcharhinus türünün aksine, büyük sürüler halinde seyahat etme eğilimi düşüktür.
Diyet: Diyeti büyük ölçüde dipte yaşayan balıklardan (yılan balığı, levrek ve kaya balıkları), kıkırdaklı balıklardan (küçük vatozlar) ve kafadanbacaklılardan (mürekkep balığı ve kalamar) oluşur.
Üreme: Vivipar (doğurarak çoğalan) bir türdür. Dişiler uzun bir gebelik döneminden sonra genellikle 3 ila 15 yavru doğurur. Üreme hızı düşüktür.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Yavaş büyüme hızı ve düşük üreme oranı nedeniyle avlanma baskısına karşı hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Tehdite Yakın" (Near Threatened - NT) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
Tehditler: Büyük boyutu nedeniyle ticari balıkçılıkta (özellikle uzun olta balıkçılığı ve derin deniz trol avcılığı) sıklıkla yan av (bycatch) olarak yakalanır. Eti, yağı ve karaciğeri için değerlidir, ancak esas tehdit yüzgeçleri için avlanmasıdır. Bu, türün popülasyonları üzerinde ciddi baskı yaratmaktadır.
Ekolojik Rolü: Yaşadığı derin deniz ekosistemlerinde, besin zincirinin üst kademelerinde yer alarak denizel dengeyi sağlayan önemli bir tepe yırtıcısıdır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Dinsdale, T., Dipper, F., & F. Fowler. (2019). Carcharhinus altimus. The IUCN Red List of Threatened Species 2019.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/54467631