Enoplognatha thoracica

Enoplognatha thoracica: Detaylı Bilgiler

Enoplognatha thoracica, Theridiidae familyasına yani "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen familyaya ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, genellikle düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri içerir. Enoplognatha cinsi, özellikle karın bölgelerindeki desen çeşitliliği ve erkeklerin belirgin keliser (ağız parçaları) yapılarıyla bilinir.

Enoplognatha thoracica, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1833 yılında Hahn tarafından tanımlanmıştır. "Thoracica" tür adı Latince'de "göğüs" anlamına gelen "thorax" kelimesinden türetilmiştir, bu da muhtemelen örümceğin baş-göğüs bölgesindeki belirgin bir özelliğe atıfta bulunur. Bu türün ayrımı, özellikle Enoplognatha parathoracica gibi yakın akraba türlerden, genital organların detaylı incelenmesini gerektirir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Enoplognatha thoracica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Enoplognatha Pavesi, 1880
• Tür (Species): Enoplognatha thoracica (Hahn, 1833)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Enoplognatha thoracica, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösterir. Bu, Avrupa (İngiltere ve İskandinavya'dan güneye kadar), Kuzey Afrika, Türkiye, Kafkasya, Orta Asya ve Çin gibi geniş bir coğrafyayı kapsar. Özellikle Avrupa'da yaygın olarak bulunan türlerden biridir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Nevşehir, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ ve Trabzon gibi çok çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatta bulunabileceğini göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 5.5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 4.5 mm arasındadır. Erkekler genellikle dişilerden biraz daha küçük olabilir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Enoplognatha thoracica, Enoplognatha cinsinin tipik morfolojik özelliklerini taşır ve karın desenleri açısından değişkenlik gösterebilir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle açık sarımsıdan açık kahverengiye kadar değişen tonlardadır. Karın (opisthosoma) genellikle beyazımsı veya açık sarı renklidir ve üzerinde çok değişken desenler bulunabilir. Bu desenler şunlar olabilir:
• Tamamen beyaz veya sarımsı, desensiz.
• Orta hat boyunca uzanan tek bir koyu şerit.
• Yanlarda birer tane koyu şerit veya leke.
• Kırmızımsı veya pembe tonlarda, bazen karmaşık desenlerle kaplı.
• Görünüş olarak E. ovata, E. gemina ve E. latimana gibi yakın akraba türlerle karın desenleri ve genel renklenme açısından büyük benzerlikler gösterebilir.
• Keliserler: Erkeklerin keliserleri belirgin şekilde büyümüştür ve uçlarında, türün teşhisi için önemli olan belirgin dişler bulunur. Bu dişlerin boyutu ve şekli, Enoplognatha grubundaki türlerin ayırt edilmesinde kritik rol oynar.
• Bacaklar: Bacaklar genellikle karapaksla aynı renkte, yani açık sarımsı veya açık kahverengidir ve üzerinde genellikle belirgin halkalar veya benekler bulunmaz.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, ancak erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür. Özellikle Enoplognatha parathoracica gibi çok benzer türlerden ayrım, genital morfolojik farklılıklara dayanır.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Enoplognatha thoracica ve ona çok benzeyen türler, dış görünümleriyle ayırt edilmeleri zor örümceklerdir. Bu durum, örümcek taksonomisinin neden bu kadar detaylı ve uzmanlık gerektirdiğini gösterir. Erkeklerin palp yapıları ve dişilerin epigyne'leri, bu grubun türlerini kesin olarak ayırmada kilit rol oynar. Bu örümcekler, ekosistemde küçük böcekleri avlayarak önemli bir biyolojik kontrol sağlarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada insanlarla temastan kaçınırlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Enoplognatha thoracica, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle alçak bitki örtüsünde, çalılar, otlar, yabani otlar ve ağaçların alt dalları arasında kurarlar. Küçük böcekleri ve diğer eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle bir yaprağı veya bitki kalıntılarını ipek ipliklerle birleştirerek oluşturdukları korunaklı bir sığınakta yumurta keselerini (kokon) saklarlar. Yetişkinlere genellikle ilkbahar sonu ve yaz aylarında rastlanır.
• Habitat Tercihi: Bu tür, çeşitli habitatlara adapte olabilen çok yönlü bir örümcektir. Genellikle geniş yapraklı bitkilerin, fundalıkların, orman kenarlarının, bahçelerin, parkların, tarlaların, yol kenarlarındaki otlakların ve nemli alanların bulunduğu yerleri tercih ederler. İnsan yerleşimlerine yakın alanlarda da sıkça görülürler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Enoplognatha thoracica da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Enoplognatha thoracica da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Enoplognatha thoracica da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Enoplognatha thoracica - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/90/Enoplognatha_thoracica (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2158099 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
9. British Arachnological Society - The world distributions of species within the Enoplognatha ovata group: Enoplognatha thoracica'nın da dahil olduğu tür grubunun dünya dağılımları hakkında detaylı bilgi.
10. Kaynağa Erişim: https://britishspiders.org.uk/system/files/library/090705.pdf (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
11. https://www.inaturalist.org/photos/350669418