Enoplognatha oelandica

Enoplognatha oelandica, Theridiidae familyasına yani "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen familyaya ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, genellikle düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri içerir. Enoplognatha cinsi, özellikle karın bölgelerindeki desen çeşitliliği ve erkeklerin belirgin keliser (ağız parçaları) yapılarıyla bilinir.

Enoplognatha oelandica, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1945 yılında Tullgren tarafından tanımlanmıştır. "Oelandica" tür adı, İsveç'in Baltık Denizi'nde bulunan Öland adasına atıfta bulunur. Bu durum, türün ilk kez bu adada veya bu adaya yakın bölgelerde keşfedildiğine işaret eder.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Enoplognatha oelandica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Enoplognatha Pavesi, 1880
• Tür (Species): Enoplognatha oelandica (Tullgren, 1945)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Enoplognatha oelandica, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik bölgede yayılış gösterir. Bu, Kuzey ve Orta Avrupa'dan Sibirya'ya kadar olan geniş bir coğrafyayı kapsar. Özellikle İskandinav ülkeleri, Almanya, Polonya ve Rusya gibi bölgelerde bulunur. Türün adı da coğrafi dağılımı hakkında ipuçları verir.

Türkiye'de bu türün varlığına dair güncel bilimsel kayıtlar oldukça sınırlıdır veya bulunmamaktadır. World Spider Catalog ve Türkiye örümcek faunası listelerinde doğrudan bir kayda rastlanmamıştır. Dolayısıyla, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, bu türün Türkiye'deki yayılımı veya varlığı hakkında kesin bilgi mevcut değildir. Ancak, geniş Palearktik dağılım göz önüne alındığında, gelecekteki araştırmalarla Türkiye'nin kuzey bölgelerinde veya uygun habitatlarda bulunabileceği göz ardı edilmemelidir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 4 mm arasındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Enoplognatha oelandica, Enoplognatha cinsinin tipik morfolojik özelliklerini taşır ve karın desenleri açısından değişkenlik gösterebilir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle açık sarımsıdan açık kahverengiye kadar değişen tonlardadır. Karın (opisthosoma) genellikle beyazımsı veya açık sarı renklidir ve üzerinde çok değişken desenler bulunabilir. Bu desenler şunlar olabilir:
• Tamamen beyaz veya sarımsı, desensiz.
• Orta hat boyunca uzanan tek bir koyu şerit.
• Yanlarda birer tane koyu şerit veya leke.
• Kırmızımsı veya pembe tonlarda, bazen karmaşık desenlerle kaplı.
• E. ovata, E. gemina ve E. latimana gibi yakın akraba türlerle karın desenleri açısından benzerlik gösterebilir.
• Keliserler: Erkeklerin keliserleri belirgin şekilde büyümüştür ve uçlarında, türün teşhisi için önemli olan belirgin dişler bulunur. Bu dişlerin boyutu ve şekli, Enoplognatha grubundaki türlerin ayırt edilmesinde kritik rol oynar.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, ancak erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür. Enoplognatha cinsindeki birçok tür gibi, E. oelandica'yı benzer türlerden yalnızca dış morfolojiye bakarak ayırmak zordur.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Enoplognatha cinsinin birçok üyesi, karın desenleri konusunda büyük varyasyonlar gösterir, bu da onları sadece gözle ayırmayı zorlaştırır. E. oelandica da bu duruma bir örnektir. Bu türün ayırt edici özellikleri genellikle erkek genital organlarının (palp) ve dişi epigyne yapısının ayrıntılı incelenmesiyle ortaya çıkar. Özellikle Kuzey Avrupa'daki sulak alanlar ve çayırlık bölgelerdeki ekosistemlerde önemli rol oynayan bu örümcekler, küçük böcekleri avlayarak dengeye katkıda bulunurlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve insanlara karşı saldırgan bir tutum sergilemezler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Enoplognatha oelandica, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle alçak bitki örtüsünde, çalılar, otlar ve özellikle kamışlıklar ve sulak alan bitkileri arasında kurarlar. Küçük böcekleri ve diğer eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle bir yaprağı veya bitki kalıntılarını ipek ipliklerle birleştirerek oluşturdukları korunaklı bir sığınakta yumurta keselerini (kokon) saklarlar. Yetişkinlere genellikle yaz aylarında rastlanır.
• Habitat Tercihi: Bu tür, genellikle nemli çayırları, bataklık kenarlarını, sazlıkları, dere ve göl kenarlarındaki bitki örtüsünü tercih eder. Suya yakın, yoğun bitki örtüsü arasında bulunabilirler. Bu habitat seçimi, türün adına da yansımaktadır ("caricis" ile benzer habitat tercihi).

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Enoplognatha oelandica da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Enoplognatha oelandica da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Enoplognatha oelandica da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Enoplognatha oelandica - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/88/Enoplognatha_oelandica (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2158097 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. British Arachnological Society - The world distributions of species within the Enoplognatha ovata group: Enoplognatha oelandica'nın da dahil olduğu tür grubunun dünya dağılımları hakkında detaylı bilgi.
8. Kaynağa Erişim: https://britishspiders.org.uk/system/files/library/090705.pdf (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
9. https://enjoynature.net/natur.dll/I4boqaLfeLGvXiHdMhTy3s8vU7y/