Enoplognatha mediterranea

Enoplognatha mediterranea, Theridiidae familyasına yani "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen familyaya ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, genellikle düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri içerir. Enoplognatha cinsi, özellikle karın bölgelerindeki desen çeşitliliği ve erkeklerin belirgin keliser (ağız parçaları) yapılarıyla bilinir.

Enoplognatha mediterranea, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1903 yılında Levy & Amitai tarafından tanımlanmıştır. "Mediterranea" tür adı Latince'de "Akdeniz" anlamına gelir ve türün öncelikli olarak Akdeniz bölgesinde yayılış gösterdiğine atıfta bulunur.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Enoplognatha mediterranea'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Enoplognatha Pavesi, 1880
• Tür (Species): Enoplognatha mediterranea Levy & Amitai, 1983

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Enoplognatha mediterranea, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Akdeniz bölgesi ve Orta Doğu'da yayılış gösterir. Başta İsrail, Ürdün, Suriye, Lübnan, Yunanistan ve Türkiye olmak üzere bu bölgenin kendine özgü iklimine sahip habitatlarında bulunur.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, özellikle Antalya, Muğla, Mersin ve Adana gibi Akdeniz kıyı şeridindeki illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye'nin Akdeniz iklimine sahip, sıcak ve kurak habitatlarında doğal olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 4 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2 ila 3.5 mm arasındadır. Erkekler genellikle dişilerden biraz daha küçüktür.
• Gövde Yapısı ve Renk: Enoplognatha mediterranea, Enoplognatha cinsinin genel morfolojik özelliklerini taşır.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle açık sarımsı kahverengiden kırmızımsı kahverengiye kadar değişen tonlardadır. Karın (opisthosoma) genellikle beyazımsı veya açık renklidir ve üzerinde belirgin koyu lekeler, şeritler veya desenler bulunabilir. Bu karın deseni, türün tanımlanmasında önemli bir özelliktir ve çevresiyle uyum sağlamasına yardımcı olur. Bacaklar genellikle açık kahverengi veya sarımsı olup, bazen hafif halkalar veya benekler görülebilir.
• Keliserler: Erkeklerin keliserleri genellikle belirgin şekilde büyümüştür ve tür içi ayrımda kullanılan belirgin dişlere sahiptir. Dişilerin keliserlerinde de arka kenarda bir diş bulunabilir.
• Ayırt Edici Özellikler: Bu türün kesin teşhisi için, erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı incelenmesi gereklidir. Bu morfolojik yapılar, yakın akraba türlerden ayrılmasında kilit rol oynar.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Enoplognatha mediterranea gibi Enoplognatha türleri, özellikle Akdeniz ekosistemlerinin tipik sakinlerindendir. Kurak ve güneşli habitatlarda, bitki örtüsü arasında veya taşların altında gizlenerek yaşarlar. Karınlarındaki desenler, tür içi tanımlamada yardımcı olabilir ancak kesin teşhis için genital morfolojiye bakmak gerekir. Bu örümcekler, ekosistemde küçük böcekleri avlayarak önemli bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; sadece avlarını etkisiz hale getirmede kullanılır. Doğadaki denge için faydalıdırlar ve insanlara herhangi bir risk oluşturmazlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Enoplognatha mediterranea, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle alçak bitki örtüsünde, çalılıklar, otlar, taşların altı veya düşen yaprakların ve döküntülerin içinde kurarlar. Küçük böcekleri ve diğer eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle korunaklı bir yerde, küçük ipekten yapılmış yuvalara veya ağlarının içine yumurta keselerini (kokon) bırakırlar. Yetişkinlere genellikle ilkbahar sonu ve yaz aylarında rastlanır.
• Habitat Tercihi: Bu tür, genellikle kurak ve yarı kurak Akdeniz iklimine sahip bölgeleri, bozkırları, kayalık alanları, makilikleri ve seyrek bitki örtüsüne sahip yamaçları tercih eder. Toprak yüzeyine yakın, taşların altında veya kurakçıl bitkilerin tabanında bulunabilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Enoplognatha mediterranea da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Enoplognatha mediterranea da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Enoplognatha mediterranea da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Enoplognatha mediterranea - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/86/Enoplognatha_mediterranea (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2158095 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
9. British Arachnological Society - The world distributions of species within the Enoplognatha ovata group: Enoplognatha mediterranea'nın da dahil olduğu tür grubunun dünya dağılımları hakkında detaylı bilgi.
10. Kaynağa Erişim: https://britishspiders.org.uk/system/files/library/090705.pdf (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
11. https://www.inaturalist.org/observations/203102662