Dipoena melanogaster

Dipoena melanogaster, Theridiidae familyasına yani "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen familyaya ait küçük boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, genellikle düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri içerir. Dipoena cinsi, özellikle diğer örümceklerin veya böceklerin, özellikle karıncaların avcıları olarak bilinir.

Dipoena melanogaster, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1837 yılında C. L. Koch tarafından Theridion melanogaster adıyla tanımlanmıştır. Daha sonraki taksonomik revizyonlarla Dipoena melanogaster adını alarak günümüzdeki sınıflandırmasına ulaşmıştır. "Melanogaster" tür adı, Antik Yunanca'da "siyah karınlı" anlamına gelen "melas" (siyah) ve "gaster" (karın) kelimelerinden türetilmiştir, bu da örümceğin karın bölgesinin koyu rengine atıfta bulunur.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Dipoena melanogaster'ın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Dipoena Thorell, 1869
• Tür (Species): Dipoena melanogaster (C. L. Koch, 1837)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Dipoena melanogaster, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik bölgede yayılış gösterir. Bu, Avrupa (İskandinavya'dan güney Avrupa'ya kadar), Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya'dan Çin'e kadar geniş bir coğrafyayı kapsar. Özellikle Avrupa'da yaygın olarak bulunmaktadır.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, çeşitli bölgelerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye'nin farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip bölgelerinde bulunabileceğini göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 2 ila 3 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 1.5 ila 2.5 mm arasındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Dipoena melanogaster, Theridiidae familyasının tipik yuvarlak karınlı ve nispeten kısa bacaklı görünümüne sahiptir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle koyu kahverengi veya siyahtır ve parlak bir yüzeye sahip olabilir. Karın (opisthosoma) genellikle parlak siyah veya çok koyu kahverengi renktedir, bu da "melanogaster" (siyah karınlı) ismini açıklar. Karın üzerinde belirgin desenler bulunmaz, genellikle tek renk ve parlaktır. Bacaklar karapaksla aynı koyu tonlarda veya hafifçe daha açıktır.
• Ayırt Edici Özellikler: Bu türün kesin teşhisi için, erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı incelenmesi gereklidir. Bu morfolojik yapılar, yakın akraba türlerden ayrılmasında kilit rol oynar.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Dipoena melanogaster gibi Dipoena cinsinin üyeleri, genellikle karıncalar gibi belirli av gruplarını avlayan uzmanlaşmış örümceklerdir. Parlak siyah karınları, onları doğal ortamlarında, özellikle taşların altında veya ağaç kabuklarında gizlenmelerine yardımcı olur. Bu örümcekler, ekosistemdeki böcek popülasyonlarını dengelemede önemli bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; sadece avlarını etkisiz hale getirmede kullanılır. Doğadaki denge için faydalıdırlar ve insanlara herhangi bir risk oluşturmazlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Dipoena melanogaster, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Genellikle yalnız yaşarlar. Dipoena türleri genellikle mirmeofag (karınca yiyen) olarak bilinirler; yani diyetlerinin önemli bir kısmını karıncalar oluşturur.
• Avlanma Davranışı: Küçük, düzensiz ve seyrek ağlar kurarlar. Bu ağlar genellikle toprak yüzeyine yakın, taşların altında, ağaç kabukları arasında veya bitki döküntülerinin içinde gizlidir. Karıncalar veya diğer küçük böcekler ağa takıldığında, örümcek hızla yaklaşır, zehrini enjekte eder ve avını ipekle sararak etkisiz hale getirir.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle korunaklı bir yerde, küçük ipekten yapılmış yuvalara veya ağlarının içine yumurta keselerini (kokon) bırakırlar. Yetişkinler genellikle ilkbahar sonu ve yaz aylarında gözlemlenebilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, genellikle kuru, taşlık ve güneşli alanları, ormanlık alanların açıklıklarını, çalıları ve fundalıkları tercih eder. Taşların altında, düşen yaprakların arasında veya ağaç kabuklarının çatlaklarında bulunurlar.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Dipoena melanogaster de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Dipoena melanogaster da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Dipoena melanogaster da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Dipoena melanogaster - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/492/Dipoena_melanogaster (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2168995 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
9. Fotoğraf:Benedikt - Dipoena melanogaster