Chnootriba elaterii
Chnootriba elaterii – Kavun uğurböceği
(Kabakgillerde yaprak zararı yapan, küçük ama etkili bir tarla zararlısı olan yaprak böceği türü)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Arthropoda (Eklem Bacaklılar)
- Sınıf: Insecta (Böcekler)
- Takım: Coleoptera (Kınkanatlılar)
- Familya: Chrysomelidae (Yaprak böcekleri)
- Cins: Chnootriba
- Tür: Chnootriba elaterii (Rossi, 1790)
- Eski adı: Henosepilachna elaterii (literatürde hâlâ sıkça geçer)
Yayılış ve Habitat
- Doğal Yayılış: Akdeniz Havzası, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Güney Avrupa
- Türkiye’deki Durumu: Özellikle Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygındır
- Habitat:
- Tarım alanları (özellikle kabakgiller yetiştirilen tarlalar)
- Yol kenarları, kırsal bahçeler, yabani kabakgillerin (ör. Ecballium elaterium) bulunduğu alanlar
Morfolojik Özellikler
- Boyut: 6–8 mm
- Vücut:
- Dairesel ve kubbemsi yapı
- Renk: Sarımsı veya turuncumsu sarı
- Üzerinde simetrik dizilmiş 7 çift siyah benek (13–14 nokta tipi desen)
- Anten: Kısa, kalın ve uçta hafif geniş
- Bacaklar: Tırmanmaya uygun, kısa ve güçlü
- Larva:
- Soluk sarıdan koyu turuncuya kadar değişebilir
- Vücudu dikenimsi çıkıntılarla kaplı
Yaşam Döngüsü
1. Yumurta
- Dişiler yaprakların alt yüzeyine kümeler hâlinde sarımsı yumurtalar bırakır
- Yumurtalar 3–7 gün içinde açılır
2. Larva
- Yaprak dokusunu kazıyarak beslenir
- 4 larva evresi geçirir
- Gelişim süresi yaklaşık 1–2 hafta
- Yüksek popülasyonlarda ciddi yaprak zararına yol açar
3. Pupa
- Yaprak üzerinde veya gövdeye yakın yerlerde gerçekleşir
- 3–6 gün sürer
4. Ergin (Böcek)
- Uçuş dönemi: Mayıs – Ekim
- Günde 10–20 yaprağı delerek beslenebilir
- Günde ortalama 10–30 yumurta bırakabilir
- Genellikle 2–4 nesil verir
Beslenme ve Zarar
Konak Bitkiler:
- Kültür türleri:
- Kabak (Cucurbita pepo),
- Hıyar (Cucumis sativus),
- Kavun (Cucumis melo),
- Karpuz (Citrullus lanatus)
- Yabani konak:
- Ecballium elaterium (Eşek hıyarı / Patlangaç otu)
❌ Zarar Şekli:
- Yaprakların alt yüzeyinden başlayarak parankima dokusunu yer
- Mozaik tarzı şeffaflaşmış yapraklar oluşur
- Aşırı populasyonda:
- Tam yaprak kaybı,
- Bitkinin fotosentez gücünde azalma,
- Verim düşüklüğü
Zararlı Yönetimi
Kültürel Önlemler:
- Yabancı ot temizliği (Ecballium elaterium mutlaka temizlenmeli)
- Bitki artıkları imha edilmeli
- Nöbetleşe ekim uygulanmalı
Biyolojik Mücadele:
- Predatör böcekler: Coccinellidae familyası üyeleri
- Parazitoitler: Doğal düşmanlar üzerine hâlen araştırmalar yapılmaktadır
Kimyasal Mücadele:
- Yoğun popülasyonda ruhsatlı insektisitler kullanılabilir
- Uygulama zamanı: erken larva döneminde
- Arı ve faydalı böcek varlığına dikkat edilmeli
Gözlem Notları
- Sabah saatlerinde yaprak üstünde daha aktiftir
- Erginler kolayca kaçmaz, yavaş hareket eder
- Larvaları bitkinin alt yapraklarında kümeli şekilde görülebilir
Bilimsel Not
- Chnootriba elaterii, Chrysomelidae familyasında bitkiyle özelleşmiş beslenme alışkanlığına sahip az sayıdaki türden biridir
- Eskiden Henosepilachna elaterii adıyla Coccinellidae içinde sınıflanmış, daha sonra Chrysomelidae’ye taşınmıştır (morfoloji ve genetik verilerle)
- Tarım entomolojisinde öncelikli gözlem ve mücadele türlerinden biridir
