Adalia decempunctata

Adalia decempunctata

(Latince ad anlamı: "decem" = on + "punctata" = noktalı → “on benekli”)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Coleoptera – Kınkanatlılar (gerçek böcekler)
• Alttakım (Subordo): Polyphaga
• Üst familya (Superfamilia): Cucujoidea
• Familya (Familia): Coccinellidae – Uğur böcekleri
• Cins (Genus): Adalia
• Tür (Species): Adalia decempunctata (Linnaeus, 1758)

İngilizce Adı ve Türkçesi

• İngilizce adı: Ten-spotted ladybird
• Türkçesi (önerilen): On benekli uğur böceği

Genel Tanım ve Morfoloji

Adalia decempunctata, Avrupa’da yaygın olarak görülen, farklı renk varyasyonlarıyla tanınan, küçük boyutlu bir uğur böceği türüdür.

• Boyut: 3.5–5 mm
• Şekil: Kubbe biçimli, kısa oval
• Renk varyasyonları:
• Açık kahverengi zemin üzerine siyah noktalar
• Kırmızı-turuncu zemin üzerine siyah benekli
• Bazen benekleri eksik veya birleşmiş olabilir
• Bacaklar ve baş: Genellikle siyah
• Anten: Kısa, dizili ve sonu kalınlaşmış

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Habitat: Ormanlık alanlar, çalılıklar, bahçeler, meyve ağaçları
• Beslenme: Predatördür – yaprak biti (aphid) başta olmak üzere küçük yumuşak böceklerle beslenir
• Aktif dönem: İlkbahardan sonbahara kadar; kışın yetişkin olarak sığınır
• Yayılım: Avrupa genelinde yaygın; Türkiye’de Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu’da gözlemlenmiştir

Ekolojik Rolü ve İnsanlara Etkisi

• Zararsızdır, insanlara karşı hiçbir savunma davranışı göstermez
• Yararlıdır: Tarım ve bahçecilikte biyolojik mücadele ajanı olarak görülür
• Pest kontrolü sağlar: Özellikle bitki zararlısı yaprak bitlerinin popülasyonunu azaltır

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas sonrası tıbbi müdahale gerekmez
• Bazı bireyler uyarıldığında sarımsı savunma sıvısı (refleks hemolenf) salgılayabilir → zararsızdır
• Gözle veya ağızla temastan kaçınılmalı

Karıştırılabilecek Türler

TürAyırt Edici ÖzellikDurumAdalia bipunctataSadece 2 siyah benekli, kırmızı zeminliDaha yaygınPropylea quatuordecimpunctataSarı zemin, siyah 14 benekBenekler daha düzenliHarmonia axyridisDaha büyük, çok değişken renkli, istilacıEkolojik tehditCalvia decemguttataBeyaz benekli, daha uzun gövdeliDaha nadir

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: On benekli uğur böceği zehirlidir
2. Gerçek: Zehirli değildir; insan için tamamen zararsızdır
3. Efsane: Ne kadar çok benek varsa o kadar yaşlıdır
4. Gerçek: Benek sayısı yaşla değil genetik varyasyonla ilgilidir
5. Efsane: Bu tür sadece uğur getirir
6. Gerçek: Kültürel olarak olumlu simgedir, ama gerçek etkisi biyolojik zararlı kontrolüdür
7. Efsane: Benekleri kaybolursa hasta olur
8. Gerçek: Renk ve benekler tür içinde genetik değişkenlik gösterir
9. Efsane: Isırır veya sokar
10. Gerçek: Ağız yapısı yırtıcı olsa da insan derisini delemez, ısırmaz

İlginç Bilgiler

• Larvaları da erginleri gibi yırtıcıdır; bir larva günde 50’den fazla yaprak biti tüketebilir
• Ağaç kabuklarının altında, taş aralarında ya da ev çatılarında kışlayabilir
• Renk varyasyonu nedeniyle bazen yanlış tür zannedilir
• Çiftleşme öncesinde erkekler titreşimli hareketlerle dişiye yaklaşır
• Kontrollü biyolojik mücadelede laboratuvarda üretimi mümkün olan türlerden biridir

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Majerus, M.E.N. (1994). Ladybirds
• Roy, H.E. & Migeon, A. (2010). Invasive ladybirds
• Köse, M., et al. (2021). Türkiye Coccinellidae Türleri Üzerine Ekolojik Notlar
• Türk Entomoloji Bülteni (2023). Adalia cinsine ait türlerin morfolojik ayrımı