Harmonia axyridis

Harmonia axyridis – Asya Uğur Böceği / Harlequin Ladybird / Çok Noktalı Uğur Böceği

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Harmonia: Yunan mitolojisinde uyum tanrıçasının adı; uğur böceklerinin zarif görünümüyle ilişkilendirilmiştir.
• axyridis: Eski Yunanca axyris (doğuda bir bitki türü) ile ilişkilendirilen, orijinal keşif bölgesine (Uzak Doğu Asya) gönderme yapar.
• Anlamı: “Uzakdoğu kökenli uyum böceği” – ironik bir şekilde ekosistemlere uyumsuzluğu ile de bilinir.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Coleoptera (Kınkanatlılar)
• Familya: Coccinellidae (Uğur Böcekleri)
• Cins: Harmonia
• Tür: Harmonia axyridis (Pallas, 1773)

Köken ve Yayılış

• Anavatanı:
• Uzak Doğu Asya (Çin, Kore, Japonya, Sibirya)
• İnsan eliyle yayılım:
• 20. yüzyılda Avrupa, Kuzey Amerika ve Güney Amerika’ya biyolojik zararlı kontrolü amacıyla getirildi
• İstilacı statü:
• Şu an dünya genelinde 100’den fazla ülkede istilacı olarak kabul edilir
• Türkiye’de de son 10 yılda yayılmıştır – Trakya, Marmara ve Karadeniz’de kayıtlar vardır

Morfolojik Özellikler

• Boyut: 5–8 mm
• Renk varyasyonu:
• Sarı, kırmızı, turuncu zemin üzerine 0–22 arasında siyah nokta
• Tamamen siyah bireylerde turuncu lekeler olabilir
• Ayırt edici özellik:
• Pronotum (başın arkasındaki kalkan) üzerinde M harfine benzeyen siyah desen
• Anten: kısa ve topuzsudur
• Larva: dikenli yapıdadır, genellikle siyah üzerine turuncu beneklidir

Ekoloji ve Beslenme

• Beslenme:
• Özellikle yaprak biti (aphid) ve kabuklu bit türleriyle beslenir
• Ayrıca diğer uğur böceği yumurtaları ve larvalarını da yer (intraguild predation)
• Yararlı yönü:
• Tarımda biyolojik mücadelede uzun süre faydalı kabul edilmiştir
• Zararlı yönü:
• Yerli Coccinellidae türlerini yok ederek biyoçeşitliliği tehdit eder
• Üzüm bağlarında ve meyvelerde bulunarak hasatta kontaminasyona neden olur
• Kışın evlere toplu halde girerek rahatsızlık verici zararlı hâline gelir

İnsanla Etkileşim

• Ev istilası:
• Soğuk aylarda binalara girerek pencerelerde, duvar aralarında birikir
• Rahatsız edici bir kokulu sıvı (sarımsı renkte) salgılar
• Alerjik reaksiyonlar:
• Bazı bireylerde temas yoluyla dermatit ve solunum alerjisi oluşturabilir
• Tarım etkisi:
• Üzüm tanelerinde barınarak şarap üretiminde tat bozulmalarına yol açabilir

Araştırmalar ve Genetik

• Genetik varyasyon çok yüksektir → çevreye hızlı adaptasyon sağlar
• Bazı alt soylar daha saldırgandır (örn. “western melanic” formu)
• Mikrobiyal simbiyontlar (ör. Hamiltonella defensa), bağışıklık sistemini güçlendirebilir

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Genellikle “uğur böceği” olarak halk arasında sevilir, ancak bu türün yerli türlerden çok farklı bir ekolojik riski vardır
• 2000'li yılların başında Avrupa'da bazı yerlerde doğal türleri neredeyse tamamen yerinden etti
• Renk varyasyonları nedeniyle entomoloji koleksiyoncuları arasında da ilgi görür
• Türkiye'de yerli uğur böceklerinden Adalia bipunctata ile sıkça karıştırılır