Auxis rochei

Auxis rochei, halk arasında Kurşun Orkinos veya Kısa Korse Uskumrusu olarak bilinen, Scombridae familyasının Auxis cinsine ait küçük bir ton (orkinos) türüdür. Tüm ılıman ve tropik denizlerde yaygın olarak bulunur ve hızlı göç eden bir türdür.

1. Taksonomik Sınıflandırma

SeviyeSınıflandırma AdıÂlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Sınıf (Class)Actinopterygii (Işınsal Yüzgeçliler)Takım (Order)Scombriformes (Uskumru Takımı)Aile (Family)Scombridae (Uskumrugiller)Cins (Genus)AuxisTür (Species)Auxis rochei (Risso, 1810)

2. Genel Özellikler ve Ekoloji

Fiziksel Özellikler

Boyut ve Ömür: Auxis cinsinin en küçük üyelerinden biridir. Maksimum boyu 50 cm (çatal uzunluğu) civarında olup, yaklaşık 5 yıla kadar yaşayabilir. Ortalama ağırlığı 1-2 kg civarındadır.
Ayırt Edici İşaretler: Sırtı parlak maviden derin mor veya siyaha döner. Bu koyu renkli alanda, 15 veya daha fazla sayıda, belirgin, neredeyse dikey koyu çubuklar veya dalgalı çizgiler bulunur. Karın bölgesi beyazdır ve çizgi ya da benek taşımaz (bu özellik Yazılı Orkinos'tan ayırt edilmesini sağlar).
Korse (Corselet): Vücudun başın hemen arkasından başlayan ve geniş, kalın pullardan oluşan zırh benzeri bir yapı olan korse ile kaplıdır. Korse'nin arkadaki pulsuz alanın altındaki genişliği (Auxis thazard türüne göre daha geniştir) bu türün teşhisinde kullanılır.
Yüzgeçler: İki sırt yüzgeci arasında geniş bir boşluk bulunur. Pektoral (göğüs) yüzgeçleri kısadır ve korse üzerindeki pulsuz alanın başlangıcına ulaşmaz. Kuyruk kaidesinde güçlü bir merkezi omurga ve iki yanında daha küçük iki omurga mevcuttur.
Anatomik Zorunluluk: Kurşun Orkinos'ta da yüzme kesesi bulunmaz, bu da onu sürekli hareket halinde olmaya zorlar.

Dağılım ve Habitat

Dağılım: Kozmopolit bir dağılıma sahiptir; Atlantik, Hint ve Batı Pasifik Okyanuslarının tropikal ve subtropikal sularında bulunur. Akdeniz ve Karadeniz'de de yaygındır.
Habitat: Pelajik-neritik (açık deniz ve kıta sahanlığı) bölgelerde, yüzeyden yaklaşık 200 metre derinliğe kadar olan sularda yaşar. Kıyı sularında ve adaların çevresinde büyük sürüler oluşturarak avlanır.
Beslenme: Fırsatçı ve karnivor bir avcıdır. Diyetinde ağırlıklı olarak küçük balıklar (özellikle hamsi ve sardalya), kafadanbacaklılar (kalamar) ve kabuklular (özellikle yengeç ve stomatopod larvaları) yer alır.

3. Ticari ve Ekolojik Önem

Ticari Değer: Küçük boyutu nedeniyle büyük orkinoslar kadar yüksek ticari değere sahip değildir, ancak bulunduğu bölgelerde, özellikle de Akdeniz ve Hint Okyanusu kıyılarındaki geleneksel ve el sanatları balıkçılığı için önemlidir.
Tüketim Şekli: Taze, dondurulmuş, kurutulmuş, tuzlanmış, tütsülenmiş ve konserve olarak pazarlanır.
Ekolojik Rolü: Büyüklüğü ve bolluğu nedeniyle, ekolojik besin ağının önemli bir bileşenidir. Kılıç balığı, büyük orkinos türleri, baraküdalar ve köpekbalıkları gibi daha büyük yırtıcılar için önemli bir yem kaynağı olarak hizmet eder.

4. Benzer Türlerden Ayırt Edici Özellikler

Yazılı Orkinos (Euthynnus alletteratus): Kurşun Orkinos'tan en net ayrımı, Yazılı Orkinos'un karın bölgesinde 3-7 adet koyu benek bulunmasıdır; Kurşun Orkinos'un karnı ise tamamen beyazdır. Ayrıca Yazılı Orkinos'un sırtındaki çizgiler daha çok "solucan benzeri" ve yatay eğilimlidir, Kurşun Orkinos'ta ise neredeyse dikeydir.
Palaska Orkinosu (Auxis thazard): Kurşun Orkinos'a çok benzer ve sıklıkla yanlış tanımlanır. Ancak Palaska Orkinosu'nun korse kısmı, ikinci sırt yüzgecinin altından geçerken daha dar (1-5 pul genişliğinde) bir pulsuz alana sahipken, Kurşun Orkinos'ta bu alan daha geniştir (6'dan fazla, genellikle 10-15 pul genişliğinde). Ayrıca sırtındaki çubuklar daha eğik (oblik) veya yataydır.

Kaynaklar

Bu bilgileri hazırlarken kullanılan birincil bilimsel ve ticari veri otoriteleri:

FishBase (R. Froese & D. Pauly): Fiziksel, morfolojik ve ekolojik veriler.
ICCAT (International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas): Ticari adlar ve bölgesel balıkçılık verileri.
Akademik Literatür: Biyolojik özellikler, üreme ve beslenme ekolojisi çalışmaları.

Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi (Bilgiler listelenen otoriteler ve veri tabanlarından derlenmiştir)

Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/observations/197497197