Ablepharus budaki

Ablepharus budaki, bilimsel adıyla bilinen ve halk arasında "Budak'ın Gözlüklü Kertenkelesi" olarak anılan, Scincidae (Skinkgiller) ailesine ait, küçük ve hassas bir sürüngen türüdür. Bu tür, göz kapaklarının birleşerek şeffaf bir zar oluşturması ve bu sayede gözlerini kırpmamasıyla bilinen Ablepharus cinsinin bir üyesidir. Bu göz yapısı, onlara hem gözlerini koruma hem de toprak altında hareket etme yeteneği sunar.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Ablepharus budaki, yaklaşık 10-12 cm uzunluğunda, ince, narin ve silindirik bir vücut yapısına sahiptir. Vücudu pürüzsüz ve parlak pullarla kaplıdır. Rengi genellikle parlak sarı-kahve, bakır veya bronz tonlarında olup, yan taraflarında belirgin koyu şeritler bulunabilir. Bacakları küçük ve kazıcı yaşam tarzına uygun biçimde gelişmiştir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class): Reptilia (Sürüngenler)
Takım (Order): Squamata (Pullu Sürüngenler)
Aile (Family): Scincidae (Skinkgiller)
Cins (Genus): Ablepharus
Tür (Species): Ablepharus budaki (Göçmen & Yıldırım, 1999)

2. Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Ablepharus budaki, yerel bir tür olup, sınırlı bir coğrafi alana yayılmıştır.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, bu tür Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne özgüdür. Özellikle Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin gibi illerdeki bazı lokalitelerde tespit edilmiştir. Dağılımı, komşu ülke Suriye'nin kuzeyine kadar uzanmaktadır.
Habitat Tercihi: Genellikle taşlık, kayalık ve bitki örtüsü açısından zengin olmayan bozkır habitatlarında yaşar. Yaşamının büyük kısmını taşların altında, toprağın içinde veya kuru yaprak döküntüleri arasında gizlenerek geçirir. Nemli topraklı alanları tercih eder.

3. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Ablepharus budaki oldukça çekingen ve gizemli bir yaşam sürer.

Davranış: Gün içinde nadiren dışarı çıkar ve genellikle kayaların altına veya toprağın içine saklanır. Tehlike anında hızla toprağın altına kazarak saklanabilir.
Beslenme: Diyetini çoğunlukla küçük böcekler, karıncalar ve örümcekler gibi omurgasızlar oluşturur.
Üreme: Bu türün üreme biyolojisi hakkında detaylı bilgi sınırlıdır. Ancak, diğer Ablepharus türleri gibi yumurta bırakarak çoğaldığı düşünülmektedir.

4. Tehlike Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Ablepharus budaki zehirli bir tür değildir. Herhangi bir zehir veya salgı mekanizması bulunmamaktadır.
Alerji Durumu: Bu türün insanlarda bilinen herhangi bir alerjik reaksiyona neden olduğuna dair bir kayıt yoktur. İnsanlarla temastan kaçınan zararsız bir canlıdır.
Tedavi Prosedürleri: Herhangi bir tıbbi müdahale gerektirmez.

5. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Ekolojik Rolü: Ablepharus budaki, yaşadığı ekosistemde böcek popülasyonlarının dengede tutulmasına katkı sağlar.
Koruma Durumu: Bu tür, sınırlı yayılışı nedeniyle IUCN Kırmızı Listesi'nde "Veri Yetersiz (Data Deficient)" statüsünde yer almaktadır. Bu, popülasyonu ve tehditleri hakkında yeterli bilgi olmadığı anlamına gelir. Ancak, lokal habitat tahribatı ve kaçakçılık gibi tehditler nedeniyle popülasyonunun izlenmesi büyük önem taşır.

Kaynaklar: