Coleoptera, dünyadaki en büyük ve en çeşitli böcek takımını ve tüm hayvanların neredeyse yaklaşık %30'unu oluşturur. Dünya çapında 350.000'den fazla böcek türü vardır. Türkiye’deki tür sayısı için tam olarak belli olmamakla birlikte kabaca bir tahmin yaparsak 30.000 demek abartı sayılmayacaktır. Coleopteralar çeşitli şekil ve renklerde olabilirler ve uzunlukları 0,4 ila 40 milimetre arasında değişebilir. Birçok türe bakarak farklılıklar nedeniyle genel bir açıklama yapmak zordur, ancak tüm Coleoptera takımı karakteristik olarak aşağıdaki özelliklerde bir yaşam evresine sahiptirler:
* 2 çift kanat; üst kanatlar sertleşmiş, alt kanatlar zarlı,
* Isırmak ve çiğnemek için tasarlanmış mandibular (çene) ağız parçaları,
* Çeşitli formlarda bulunan antenler,
* Çeşitli boyut ve şekillerde birleşik gözler.
Coleopteraların üst kanatları aşırı derecede sklerotize (sertleşmiş plaka) bir hâldedir ve gerçek kanatların üzerinde koruyucu örtü görevi yaptığı söylenebilir. Üst kanatlara “elytra” denir. Coleoptera kelimesi ise kın kanatlar (yumuşak arka kanatların üzerindeki sert kılıf benzeri elytralar) anlamına gelir. Elytra uçarken kullanılmaz, ancak gerçek kanatların uçuş esnasında ektilenmemesi için her iki yana doğru açılır. Dinlenme hâlindeyken, elytra sırtın ortasında düz bir çizgide kapanır. Elytra, karın bölgesini tamamen kaplayabilir ya da daha kısa olabilir ve karnın bir kısmı açıkta kalacak şekilde olabilir. Gerçek kanatlar zarlı bir yapıdadır ve uçuş için kullanılır. Dinlenir hâldeyken elytra altında, koruyucu bir şekilde, katlı vaziyette dururlar. Bazı türlerin kanatları yoktur ve elytraları birbirine kaynaşmış gibi görünebilirler.
Coleoptera, elytrası olan tek böcek grubudur. Bu adaptasyon yaprak çöpü, ölü ağaçlıklar ve toprak gibi pek çok habitata yayılmalarını daha kolay sağlar, aksi takdirde paylaştıkları simbiyotik (ortak yaşam) yaşam alanlarına ve iyi korunan böcek gruplarının kanatlarına zarar verebilirlerdi. İlk bakışta böcekler sadece 2 vücut segmentine sahip gibi görünebilir, çünkü elytra göğüs ve karın bölgesinin çoğunu kaplayabilir. Bununla birlikte, Coleoptera takımından bir böceği yakalar ve ters çevirirseniz, elytra tarafından gizlenmiş olan bölümleri rahatlıkla görebileceksiniz.
Larva Özellikleri
Coleoptera larvaları da nerede yaşadıklarına ve ne yediklerine bağlı olarak çeşitli şekil ve boyutlarda olabilirler. Larvalar genellikle, oldukça sklerotize olabilen, iyi tanımlanmış bir kafa kapsülü ile kurtçuk benzeri bir yapıya sahiptir. Kısa antenleri ve genellikle çiğnemeye yarayan ağız kısımları vardır. Bacaklar olabilir yahut olmayabilir.
Coleopteralar, genellikle Blattodea ve/veya Hemiptera ile karıştırılır, üst kanatlarından arkaya düz bir çizgi şeklinde uzanan yapılarıyla ve daha sonra ağız parçalarını emmek yerine çiğnemek için kullanmaları ile ayırt edilebilirler.
Yaşam Döngüsü
Coleopteralar tam bir yaşam döngüsüne sahiptirler ve gelişimleri birkaç haftadan birkaç yıla kadar sürebilir. Yumurtaları, türe bağlı olarak genellikle toprağa ve besin kaynağının (konakçısı) üzerine ya da yakınına bırakırlar. Bırakılan yumurta sayısı, türe bağlı olarak bir, iki ve hatta yüzlerce olabilir. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar, erişkinliğe dönüşmeden önce, dönemler olarak bilinen bir dizi büyüme aşamasından (genellikle 3 ila 5) geçerler.
Bu canlılar, tam metamorfoz (başkalaşım) geçirirler.
Beslenme
Coleoptera takımı genellikle otobur, çöpçü ve yırtıcı canlılardır. Bazı erişkin Coleopteralar hiç beslenmeden de ölebilirler. En bilinen familyalar: Buprestidae, Chrysomelidae, Curculionidae, Cerambycidae, Scolytidae. Beslenme şekilleri familyalara göre değişiklik gösterebilir: Çürüyen odun (Lucanidae), leş (Silphidae), gübre (bazı Scarabaeidae). Bazı türler aynı zamanda diğer omurgasızların da avcılarıdır (Carabidae). Larvalar ve erişkinler arasındaki beslenme alışkanlıkları değişebilir. Örneğin; bazı böcek türleri larva aşamasındayken yırtıcıdır, erişkin olduğunda bitki üzerinde beslenir.
Habitat
Coleopteralar, Türkiye’deki neredeyse tüm habitatlarda bulunabilirler. Birçoğu karasaldır, ancak bazı familyalar alışkanlık olarak yarı ölçüde veya tamamen tatlı suculdurlar; bazıları ise marjinal deniz ortamlarında yaşayabilirler.
Karasal ortamlarda böcekler; toprakta, humusta ve yaprak çöpünde; canlı ve ölü ağaçların kabuğu altında; çürüyen odunlarda; taşların ve kütüklerin altında; gübre, leş ve birçok mantar türünün meyve veren ağaç gövdelerinde görülürler. Bazı türler yalnızca mağaralarda yaşarken, diğerleri omurgalıların ve termitler gibi sosyal böceklerin yuvalarında; tahılların depolandığı silolar gibi insan yapımı ortamlarda yaşarlar.
Su ortamlarında böcekler; geçici havuzlar, dağ dereleri, acı sular ve çamur düzlüklerine kadar birçok habitattan yararlanabilirler. Bazıları dere ve gölet kenarlarında; kum ve deniz kıyısındaki yüksek su birikintilerinde; gelgitler arası bölgelerde ve kayalar arasında yaşayabilirler.
Yazar: Ahmet TAŞÇI