Zoridae

Zoridae, Araneae (Örümcekler) takımı içinde yer alan bir örümcek familyasıdır. Bu familya, güncel taksonomik düzenlemelerde Zoropsidae familyasının bir alt familyası (Zoropsinae) veya eski bir familya olarak kabul edilmektedir. Dünya Örümcek Kataloğu gibi güncel taksonomik otoriteler, genellikle bu örümcekleri Zoropsidae familyası altında gruplandırmaktadır. Ancak tarihsel olarak ve bazı bölgesel kaynaklarda hala Zoridae olarak ayrı bir familya olarak da bahsedilebilir.

Bu familyanın üyeleri genellikle orta büyüklükte, hızlı ve çevik avcılardır. Özellikle gececil olmalarıyla bilinirler ve avlarını aktif olarak kovalayarak yakalarlar. Ağ örmezler; bunun yerine pusu kurma veya avlarını aktif olarak arama gibi stratejiler kullanırlar.

Taksonomik Konum ve Güncel Durum

Geçmiş ve Güncel Taksonomi

Zoridae familyası, tarihsel olarak ayrı bir familya olarak kabul edilmiştir. Ancak moleküler ve morfolojik çalışmaların ilerlemesiyle, bu grup artık genellikle Zoropsidae familyasının bir alt familyası olan Zoropsinae olarak sınıflandırılmaktadır. Bu durum, bilimsel sınıflandırmada sürekli güncellemeler ve revizyonlar yapılmasından kaynaklanmaktadır.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zoridae, geçmişte bağımsız bir familya olarak ele alınsa da, güncel taksonomik revizyonlar neticesinde bu grup artık Zoropsidae familyası altında, Zoropsinae alt familyası olarak sınıflandırılmaktadır. Bu, örümceklerin evrimsel ilişkileri hakkındaki bilgilerimizin artmasıyla ortaya çıkan bir değişikliktir. Bu örümcekler, aktif avcılar olmaları ve ağ örmemeleri gibi özellikleriyle bilinirler. Özellikle geceleri aktif olmaları, ekosistemdeki küçük böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynadıklarını gösterir."

Taksonomik Sınıflandırma

Güncel taksonomik sınıflandırmaya göre, eski Zoridae familyasına ait cinsler (örneğin Zoropsis, Zorocrates) artık Zoropsidae familyası altında yer almaktadır:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
Familya (Family): Zoropsidae Bertkau, 1882 (Yanlış Kurt Örümcekleri)
Alt Familya (Subfamily): Zoropsinae Bertkau, 1882 (Eski Zoridae'nin çoğu cinsini içerir)

Fiziksel Özellikler

Eski Zoridae familyasına dahil edilen ve şimdi Zoropsidae altında yer alan türlerin genel fiziksel özellikleri şunlardır:

Boyut: Genellikle orta büyüklüktedirler. Vücut uzunlukları türe göre değişmekle birlikte genellikle 5-20 mm arasında olabilirler.
Renk: Çoğunlukla kahverengi, gri veya sarımsı tonlarda olup, bitki örtüsü veya bulundukları zeminle uyumlu kamuflaj desenlerine sahiptirler. Karapaks (ön gövde) üzerinde belirgin koyu lekeler veya çizgiler bulunabilir. Karın bölgesi de genellikle benekli veya desenlidir.
Göz Dizilimi: Zoropsidae familyasının karakteristik bir göz dizilimine sahiptirler. Genellikle sekiz gözleri iki sıra halinde düzenlenmiştir. Ön gözler öne dönüktür ve arka göz sıraları hafifçe geriye doğru eğimlidir. Bu göz yapısı onlara geniş bir görüş alanı ve iyi bir av algılama yeteneği sağlar.
Cribellum (İplik Memesi): Birçok Zoropsidae üyesinde olduğu gibi, eski Zoridae üyelerinde de cribellum adı verilen özel bir ipek üreten organ bulunur. Bu organ, kribellat ipek adı verilen ince, lifli ve yapışkan olmayan ipek üretmelerini sağlar. Bu ipek, yumurta kesesi yapımında veya nadiren dinlenme ağlarında kullanılabilir.
Bacaklar: Güçlü, kaslı bacaklara sahiptirler. Hızlı koşma ve zıplama yetenekleri gelişmiştir. Bacaklarda belirgin dikenler (setalar) bulunabilir.
Vücut Yapısı: Genellikle sağlam yapılıdırlar ve hızlı hareket etmeye uygun aerodinamik bir vücut şekline sahiptirler.

Yaşam Biçimi ve Habitat

Yuva Yapısı: Zoridae/Zoropsidae üyeleri, av yakalamak için büyük ağlar örmezler. Bunun yerine, aktif avcılardır. Gündüzleri genellikle kayaların, taşların, ağaç kabuklarının altında, yaprak döküntülerinin arasında veya toprak çatlaklarında gizlenirler. Dinlenmek veya yumurta kesesini korumak için ipekten basit bir tünel veya kese örebilirler.
Habitat Tercihi: Çeşitli habitatlarda bulunabilirler:
Ormanlık Alanlar: Özellikle dökülmüş yaprakların ve ağaç kabuklarının bulunduğu nemli veya yarı nemli orman zeminleri.
Çalılıklar ve Otlaklar: Bitki örtüsünün yoğun olduğu alanlar.
Kayalık ve Taşlık Bölgeler: Saklanacak çok sayıda boşluk sunan alanlar.
İnsan Yerleşimleri: Bazı türler (örneğin Zoropsis spinimana) kış aylarında veya yiyecek arayışıyla evlere, garajlara, bodrumlara ve diğer kapalı alanlara girebilirler.
Yaşam Tarzı: Genellikle gececil (noktürnal) avcılardır. Geceleri aktif olarak avlarını ararlar. Gündüzleri ise saklanarak dinlenirler. Hızlı ve çevik hareket edebilirler, bu da onlara avlarını yakalamada avantaj sağlar.

Beslenme ve Üreme

Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, yaşadıkları ortamda bulunan küçük böcekler (çekirgeler, hamamböcekleri, güveler, sinekler) ve diğer omurgasızlardır. Hızlı koşma ve pusuya düşürme yetenekleri sayesinde etkili avcılardır.
Üreme: Dişiler, yumurtalarını ipekten yapılmış bir yumurta kesesi (kokon) içine bırakır. Bu kokonu genellikle gizli bir yere (taş altı, kabuk altı) sabitler ve yavrular çıkana kadar aktif olarak korur. Dişi, yumurta kesesini potansiyel yırtıcılardan agresif bir şekilde savunabilir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra bir süre annelerinin yakınında kalabilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Zoridae/Zoropsidae familyasının üyeleri de zehirlidir. Avlarını felç etmek ve sindirmek için zehir kullanırlar.
İnsanlar İçin Tehlikesi: Zoridae/Zoropsidae familyasına ait örümceklerin insanlar için tehlikesi genellikle düşüktür ve ciddi sağlık sorunlarına neden olmazlar. Zehirlerinin insanlarda klinik olarak önemli sistemik etkilere yol açtığına dair yaygın bir kanıt bulunmamaktadır. Isırıkları nadirdir ve genellikle sadece örümcek kendini tehdit altında hissettiğinde (örn. sıkıştırıldığında, yanlışlıkla ezildiğinde veya ele alındığında) savunma amaçlı gerçekleşir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zoridae (şimdi Zoropsidae altında) örümcekleri, güçlü görünümlerine rağmen insan sağlığı için bilinen ciddi bir risk taşımazlar. Isırıkları genellikle lokal semptomlara yol açar; bunlar bir arı sokmasına veya sivrisinek ısırığına benzer hafif ağrı, kızarıklık ve şişlik olabilir. Ciddi alerjik reaksiyonlar çok nadirdir. Bu örümcekler, ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynarlar ve faydalı canlılardır. Evlerde bulunduklarında bile genellikle insanlarla temastan kaçınırlar."
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda görülebilecek semptomlar şunları içerebilir:
Isırık bölgesinde hafif ila orta derecede ağrı, kızarıklık ve şişlik.
Kaşıntı veya hafif bir rahatsızlık hissi.
Bazı durumlarda hafif bir uyuşma hissi.
Semptomlar genellikle kısa sürede (birkaç saat ila birkaç gün içinde) kendiliğinden geçer ve çoğu zaman tıbbi müdahale gerektirmez.
Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulayın.
Ağrı Kesici: Ağrı ve rahatsızlık için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
Tıbbi Yardım: Semptomlar şiddetlenirse (örn. aşırı şişlik, yayılan kızarıklık, şiddetli ağrı), alerjik bir reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, kurdeşen, yüz veya boğazda şişlik) ortaya çıkarsa veya ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Ancak bu durumlar, bu tür örümcekler için oldukça nadirdir.

Türkiye'deki Durum

Türkiye'de Zoropsidae familyasına ait birçok tür bulunmaktadır, özellikle Zoropsis spinimana ülkemizin birçok bölgesinde yaygın olarak görülür. Daha önceki yanıtlarda belirttiğim gibi, Zoropsis beccarii, Zoropsis lutea, Zoropsis oertzeni ve Zoropsis spinimana Türkiye'de kaydedilmiş başlıca Zoropsis türleridir. Dolayısıyla, Türkiye'de eski adıyla Zoridae olarak bilinen bu familyanın üyeleri aktif olarak yaşamaktadır. İstanbul'da da bu familyaya ait türlerle karşılaşmak mümkündür.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya ve cins bilgileri için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir. Zoridae'nin Zoropsidae altına yerleştirilmesi gibi taksonomik güncellemeler bu kaynakta yer almaktadır.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
araneae - Spiders of Europe - Zoropsidae: Avrupa örümcek faunasını ve Zoropsidae familyasının genel özelliklerini sunan bir veritabanı.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/4823/Zoropsis_spinimana (familya sayfasından ilgili bilgilere ulaşılabilir) (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
Wikipedia - Zoropsidae (İngilizce): Zoropsidae familyası ve eski Zoridae familyasının dahil edilmesi hakkında bilgi.
Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Zoropsidae (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
Türkiye'deki örümcek faunası üzerine yapılan akademik yayınlar: Özellikle Zoropsidae familyası üzerine yapılan faunistik ve sistematik çalışmalar ile Türkiye'nin örümceklerini konu alan araştırmalar.
Örn: Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a) The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024. http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 16 Haziran 2025).
Bertkau, P. (1882). Ueber die Gattung Zoropsis Simon. Verhandlungen des Naturhistorischen Vereines der preussischen Rheinlande und Westfalens 39: 301-314. (Zoropsidae familyasının orijinal tanımlaması)
Fotoğraf:https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Sanja565658