Titanoecidae
Titanoecidae – Kaya Arası Örümcekleri
Bilimsel Sınıflandırma:
- Alem: Animalia
- Şube: Arthropoda
- Sınıf: Arachnida
- Takım: Araneae
- Alt takım: Araneomorphae
- Familya: Titanoecidae Lehtinen, 1967
Genel Özellikler
Titanoecidae familyası, küçük–orta boyutlu, sert iklim koşullarına dayanıklı, genellikle kayalık ve kurak alanlarda yaşayan örümceklerden oluşur.
- Boyutları 4–15 mm arasında değişir.
- Vücut yapıları kompakt ve tıknaz, genellikle koyu kahverengi ya da siyahımsıdır.
- Abdomen kısmı tüylü, bazen çizgili ya da benekli olabilir.
- Gözleri sekiz adettir, iki yatay sıra hâlinde dizilir.
- Birçok türde cribellum bulunur; bu, ağ yapısının daha lifli ve yapışkansız olmasını sağlar.
- Ağları, taş altı veya kaya arası çatlaklarda yatay biçimde kurulan kaba, düzensiz yapılardır.
Davranışsal olarak Agelenidae, Amaurobiidae ve Cybaeidae familyalarıyla benzerlikler taşır ancak morfolojik ve genetik açıdan ayrıdır.
Türkiye’deki Varlığı
Türkiye’de Titanoeca cinsine ait birkaç tür kaydedilmiştir. En bilinen türler:
- Titanoeca schineri
- Titanoeca tristis
- Titanoeca flavicoma
Bu türler özellikle:
- İç Anadolu, Doğu Anadolu, Trakya ve Güneydoğu Anadolu'da
- Kurak tepeler, taşlık yamaçlar, tarihi taş yapılar ve kırsal yerleşim çevrelerinde
- yaşamaktadır.
Kaya, taş ve duvar aralarına yatay düzensiz ağ kurarlar.
Beslenme
Avlarını genellikle ağlarına yönlendirdikten sonra hızlı reflekslerle yakalarlar.
- Avları sinekler, yaprak bitleri, küçük örümcekler ve bazen küçük karıncalardır.
- Av, ağın üzerindeyken örümcek aniden dışarı çıkar, felç eder ve içeri çeker.
- Sindirim dıştan başlatılarak sıvı besin alınır.
- Cribellum lifi sayesinde av, ağdan kurtulamaz; yapışkan madde gerekmez.
Üreme Bilgisi
- Dişi, yumurtalarını ipeksi bir kokon içinde ağın güvenli bölümüne saklar.
- Erkek, dişinin ağına titreşim göndererek yaklaşır; çiftleşme kısa sürer.
- Dişi, yavrular çıkana kadar ağı terk etmez; koruyucudur.
- Yumurtalar genellikle yaz başında bırakılır, yavrular yaz sonuna doğru çıkar.
- Ergin bireyler kışın taş altında ya da yarıklarda pasif kalır.
Zehir Yapısı ve İnsan İçin Tehlikesi
Titanoecidae üyeleri zehir üretir ancak:
- Bu zehir insanlar için klinik etkiye sahip değildir.
- Isırıkları nadirdir; yalnızca sıkıştırıldıklarında veya savunma sırasında olabilir.
- Olası ısırık belirtileri: hafif kızarıklık, yerel kaşıntı ve geçici hassasiyet.
- Sistemik ya da nekrotik etki gösteren tür bilinmemektedir.
Ekolojik Rol
- Kurak ekosistemlerde böcek popülasyonlarını dengelemeye yardımcıdır.
- Taş altı mikrohabitatlarda biyolojik denge sağlayan türler arasında yer alır.
- Bazı türler insan yapımı taş duvarlarda da yaşar ve ev zararlılarını avlayabilir.
- Sıcaklık ve nem dalgalanmalarına dayanıklıdırlar, bu yönleriyle çevresel tolerans göstergesi olarak değerlendirilebilir.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: Bu tür örümcekler taş altında pusuya yatıp insanlara saldırır.
- Gerçek: Çok çekingen ve pasif canlılardır; insan temasından kaçınırlar.
- Efsane: Titanoecidae örümceklerinin ağları zehirlidir.
- Gerçek: Ağlar kimyasal değil, mekanik tutuculuk gösterir; zehirli değildir.
- Efsane: Türkiye’de sadece ormanlık alanlarda örümcek bulunur.
- Gerçek: Titanoecidae gibi familyalar kurak, taşlık ve yarı-çöl habitatlarda da yaygındır.
- Efsane: Bu örümcekler Agelenidae türüdür.
- Gerçek: Ağ ve yaşam biçimi benzese de genetik ve morfolojik olarak farklıdırlar.
- Efsane: Ağları düzenli spiral yapıdadır.
- Gerçek: Ağları yatay, dağınık ve kaba örülüdür; spiral yapı göstermezler.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- World Spider Catalog (2025), Natural History Museum Bern
- Lehtinen, P.T. (1967). Classification of cribellate spiders
- Roberts, M.J. (1995). Spiders of Britain and Northern Europe
- Foelix, R.F. (2011). Biology of Spiders
- Bayram, A. & Danışman, T. (Türkiye örümcek türleri kayıt çalışmaları)
