Speyeria aglaja (Koyu Yeşil İnci / Dark Green Fritillary)

Bugün, Nymphalidae (Nimfalitler) ailesinin Argynnini kabilesine ait, Palearktik biyocoğrafik bölgesinde geniş bir yayılıma sahip olan Speyeria aglaja kelebek türü hakkında detaylı bilgi vereceğiz. Halk arasında "Koyu Yeşil İnci" veya İngilizce'de "Dark Green Fritillary" olarak bilinen bu tür, kanat alt yüzeyindeki parlak yeşilimsi tonları ve gümüşi benekleriyle dikkat çeker.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Speyeria aglaja, kanat üst yüzeyinde tipik bir inci kelebeği görünümü sergiler; parlak kırmızımsı turuncu zemin üzerinde karmaşık siyah benekli ve çizgili desenler bulunur. Türün adı olan "Koyu Yeşil İnci" ise, özellikle arka kanatların alt yüzeyindeki koyu yeşilimsi renk tonundan ve bu ton üzerindeki büyük gümüş rengi beneklerden gelir. Bu belirgin alt yüzey deseni, onu diğer inci kelebeği türlerinden ayırmanın en kolay yoludur. Kanat açıklığı genellikle 48-68 mm arasında değişir.

Erkek ve dişi arasındaki farklar genellikle dişilerin kanatlarının daha donuk renkte olması ve bazal bölgelerinin daha koyu pullarla kaplı olmasıyla belirginleşir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum):şimdilik Arthropoda kalsın Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
• Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
• Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
• Kabile (Tribe): Argynnini
• Cins (Genus): Speyeria (Bazı sınıflandırmalarda Argynnis veya Mesoacidalia cinsleri altında da yer alabilir.)
• Tür (Species): Speyeria aglaja (Linnaeus, 1758)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Speyeria aglaja, Palearktik bölgede oldukça geniş ve yaygın bir dağılıma sahiptir. Avrupa'dan (Batı, Orta, Doğu, Güney, Kuzey), Kuzey Afrika'ya (Fas), Ön Asya'ya (İran, Türkiye), Orta Asya'ya, Sibirya'ya, Çin'e, Kore'ye ve Japonya'ya kadar geniş bir coğrafyada bulunur. İngiltere'de ise en yaygın inci kelebeklerinden biri olup, Orkney ve Dış Hebridler gibi açık adalarda bile görülebilir.

• Habitat Tercihi: Bu kelebek, çeşitli açık ve güneşli habitatlarda yaşamayı tercih eder. Bunlar arasında çayırlar, otlaklar, orman açıklıkları, yol kenarları, nemli otlaklar, kalkerli (kireçtaşı) ve tebeşirli bölgeler, dağlık otlaklar ve kıyı kumulları bulunur. Özellikle larvalarının beslendiği menekşe (Viola) türlerinin bol olduğu yerleri sever. Deniz seviyesinden 3000 metreye kadar olan yüksekliklerde görülebilir. Yetişkin kelebekler genellikle Compositae (Papatyagiller) familyasından çiçeklerde nektar toplarken görülebilirler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Speyeria aglaja'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

• Yumurta: Dişi kelebekler, genellikle Temmuz ve Ağustos başında, yumurtalarını menekşe (Viola) türlerinin yakınına veya üzerine bırakırlar.
• Tırtıl (Larva): Yumurtadan çıkan larvalar, boş yumurta kabuklarını yedikten sonra genellikle ilk instar aşamasında beslenmeden kış uykusuna yatarlar. Kış uykusundan Mart ayında uyanan tırtıllar, menekşe yapraklarıyla beslenmeye başlarlar. Başlıca konukçu bitkileri arasında Viola hirta (Tüylü Menekşe), Viola palustris (Bataklık Menekşesi), Viola bicolor, Viola tricolor (Hercai Menekşe) ve Viola riviniana (Köpek Menekşesi) gibi türler bulunur. Olgun tırtıllar koyu benekli, siyah başlı, siyahımsı dikenli ve sarı sırt çizgili bir görünüme sahiptir. Mayıs veya Haziran başlarında (yüksekliğe ve enleme bağlı olarak) pupa evresine girerler.
• Pupa: Pupa (krizalit) aşaması parlak siyah ve kahverengi bir görünüme sahiptir.
• Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Speyeria aglaja genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler çoğunlukla Haziran ortasından Eylül ortasına kadar uçarlar ve popülasyonun zirvesi Temmuz ayına denk gelir.

Davranış: Bu kelebekler güçlü ve hızlı uçuşlarıyla bilinirler. Genellikle güneşli alanlarda hızla uçar ve sıcak günlerde güneşlenirken görülebilirler. Beslendikten sonra bitkilerden ayrılarak güneşe tamamen maruz kalacak şekilde yaprakların üst yüzeyinde uzanmayı severler. Erkekler bölgeci olabilir ve dişi arayışında aktif olurlar.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Speyeria aglaja, Palearktik bölgenin genişliğine yayılmış, oldukça uyumlu bir türdür. Menekşe türlerine olan bağımlılığı, habitatlarının korunmasının önemini gösterir. Özellikle kanat altındaki koyu yeşil ve gümüşi benekler, onu doğal ortamda ayırt etmeyi kolaylaştırır. Bu türün geniş yaşam alanı tercihi, değişen çevresel koşullara karşı bir miktar esneklik sağlasa da, yerel popülasyonlar için habitat kalitesi ve konukçu bitki devamlılığı kritik öneme sahiptir."

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Speyeria aglaja, ekosistemlerde belirli roller üstlenir ve küresel ölçekte koruma durumu açısından değerlendirilmiştir:

• Ekolojik Rol: Larvaları, menekşe türleriyle beslenerek bitki-herbivor etkileşimlerinde yer alır. Ergin kelebekler ise çeşitli çiçekli bitkilerden nektar alarak tozlaşmaya katkıda bulunurlar. Aynı zamanda, kendileri de besin zincirinde kuşlar, böcekçil memeliler ve diğer yırtıcılar için bir besin kaynağı oluştururlar.
• Koruma Durumu: Küresel ölçekte, IUCN Kırmızı Listesi'nde "Asgari Endişe (Least Concern - LC)" statüsünde değerlendirilmektedir. Bu, popülasyonlarının genel olarak stabil olduğu ve yakın bir tehdit altında olmadığı anlamına gelir. Avrupa statüsü de "Tehdit Altında Değil" şeklindedir.
• Ancak, Birleşik Krallık gibi bazı bölgelerde Ulusal Kırmızı Liste'de "Yakın Tehdit Altında (Near Threatened)" olarak sınıflandırılmıştır ve bazı İngiltere bölgelerinde bölgesel öncelikli türdür. Bu, yerel olarak popülasyonların belirli baskılar altında olabileceğini gösterir.
• Potansiyel Tehditler:
• Habitat Kaybı ve Değişimi: Tarımsal gelişim, kentleşme ve arazi kullanımındaki değişiklikler nedeniyle çayır ve otlak alanlarının azalması, bu türün habitatını tehdit edebilir. Özellikle larval konukçu bitkisi olan menekşelerin bulunduğu alanların tahribatı olumsuz etki yaratır.
• Yoğun Tarım Uygulamaları: Pestisit kullanımı ve meraların aşırı otlatılması gibi yoğun tarım uygulamaları, hem kelebek hem de konukçu bitkileri üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.

Speyeria aglaja yaygın bir tür olmasına rağmen, özellikle yerel popülasyonlar için habitatların korunması ve yönetimi önemlidir. Habitat restorasyonu ve menekşe popülasyonlarının sürdürülebilirliği, bu güzel kelebeğin geleceği için kritik adımlardır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Wikipedia - Dark green fritillary
• Plantiary - Dark Green Fritillary (Speyeria Aglaja)
• UK Butterflies - Dark Green Fritillary - Speyeria aglaja
• First Nature - Dark Green Fritillary Butterfly, Argynnis aglaja, identification guide
• Butterfly Conservation - Dark Green Fritillary
• BioLib.cz - Speyeria aglaja (Dark Green Fritillary)
• AdaMerOs Kelebek Gözlemcileri Topluluğu - Güzel İnci / Dark Green Fritillary (Argynnis aglaja)
• ResearchGate - Demography of a common butterfly on humid grasslands: Argynnis aglaja (Lepidoptera: Nymphalidae) Studied by Mark-Recapture

Kaynaklar