Pseudochazara guriensis

Pseudochazara guriensis (Gurian Esmeri / Gurian Grayling)

Nymphalidae (Nimfalitler) ailesinin Satyrinae alt familyasına ait olan Pseudochazara guriensis, kuru ve kayalık bozkır habitatlarının karakteristik kelebeklerinden biridir. Halk arasında "Gurian Esmeri" veya İngilizce'de "Gurian Grayling" olarak bilinir. Özellikle Kafkasya ve Türkiye'nin doğu bölgelerinde sınırlı bir yayılıma sahiptir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Pseudochazara guriensis, orta ila büyük boyutlu, yaklaşık 45-55 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Kanat üst yüzeyinin zemin rengi açık kahverengiden grimsi kahverengiye kadar değişir. Ön kanatlarda, dış kenara yakın bölgede belirgin bir soluk sarımsı veya beyazımsı bant bulunur ve bu bant üzerinde genellikle bir veya iki adet koyu, halkalı göz beneği yer alır. Arka kanatlar da benzer soluk bir bant taşıyabilir ancak daha az belirgindir. Kanat alt yüzeyleri, özellikle arka kanatlar, gri-kahverengi tonlarında, karmaşık ve kamuflaj sağlayan mermer desenlere sahiptir. Bu desenler, kelebek dinlenirken (kanatları kapalıyken) kayalık veya topraklı zeminle mükemmel uyum sağlar.

Cinsel dimorfizm belirgin olabilir; dişiler genellikle erkeklerden biraz daha büyük ve kanatlarındaki açık renkli bantlar daha geniş ve belirgin olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
Alt Aile (Subfamily): Satyrinae
Cins (Genus): Pseudochazara
Tür (Species): Pseudochazara guriensis (Staudinger, 1878)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Pseudochazara guriensis, esas olarak Kafkasya bölgesinde, Gürcistan (eski adıyla Gurian bölgesi) ve Türkiye'nin doğu kesimlerinde yayılış gösterir. Bu türün dağılımı genellikle yerel ve parçalıdır.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Pseudochazara guriensis Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, özellikle yüksek ve kuru dağlık alanlarda yayılış gösteren nadir bir türdür. Hakkari, Van, Ağrı, Iğdır gibi illerden kayıtları bulunmaktadır. Genellikle 1500 metrenin üzerindeki yüksek rakımlarda bulunur.
Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle kuru, sıcak, taşlık ve kayalık yamaçlar, yüksek irtifadaki dağ bozkırları, seyrek bitki örtüsüne sahip otlaklar ve engebeli arazileri tercih eder. Larvalarının beslendiği ana konukçu bitkileri arasında çeşitli buğdaygiller (Poaceae) familyasından kurakçıl ot türleri bulunur; özellikle Stipa (Boğmaotu) ve Festuca (Yumak) türleri olası konukçu bitkileri arasındadır. Ergin kelebekler, nadiren çiçeklerden nektar alırlar; daha çok kurumuş bitki sapları üzerinde dinlenirken veya nemli topraktan mineral emerken görülebilirler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Pseudochazara guriensis'in yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur. Bu türün yaşam döngüsü ve davranışı hakkında detaylı bilimsel veriler sınırlı olsa da, diğer Pseudochazara türleriyle benzerlik göstermesi beklenir.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu bitkisi olan buğdaygillerin yapraklarına veya doğrudan yere bırakırlar.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu bitkileriyle beslenirler. Tırtıllar genellikle iyi kamufle olmuş, grimsi veya kahverengimsi renkte olup, gece beslendikleri düşünülmektedir. Kışı genellikle tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Olgunlaşan tırtıllar, pupa evresine geçmek için genellikle toprağın altına veya taşların arasına gizlenirler.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Pseudochazara guriensis genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler Türkiye'de Temmuz ve Ağustos aylarında uçarlar. Uçuşun zirvesi genellikle Temmuz ortasına denk gelir.
Davranış: Bu kelebekler, hızlı ve güçlü bir uçuşa sahiptirler. Genellikle güneşli ve rüzgârsız havalarda aktiftirler. Dinlenmek için genellikle taşlara veya kuru otlara konmayı tercih ederler ve kanatlarını kapattıklarında kuru bir yaprağı veya taşı andıran alt kanat deseni sayesinde mükemmel bir kamuflaj sağlarlar. Erkekler, dişi arayışında tepeleri veya açık alanları tercih ederler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Pseudochazara guriensis zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için toksik maddeler içermez.
Alerji Durumu: Ergin kelebekler bilinen bir alerjik reaksiyona neden olmaz. Tırtılları da genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden olduklarına dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır.
Tedavi Prosedürleri: Herhangi bir temas sonrası cilt hassasiyeti çok nadir görülür. Böyle bir durumda, etkilenen bölgenin temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır. Genellikle tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Pseudochazara guriensis, ekosistemde belirli roller üstlenir ve küresel ölçekte koruma durumu açısından değerlendirilmiştir:

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan buğdaygiller türleriyle beslenerek kuru otlak ve bozkır ekosistemlerindeki bitki büyümesine ve besin döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için bir besin kaynağı oluştururlar.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, IUCN Kırmızı Listesi'nde özel bir genel değerlendirmesi bulunmamaktadır. Ancak, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin vurguladığı gibi, sınırlı yayılışı ve spesifik habitat tercihleri nedeniyle yerel olarak hassas veya tehdit altında olabilir. Özellikle Türkiye'deki yüksek irtifa bozkır ekosistemlerinin sağlığı açısından önemli bir gösterge türüdür.
Potansiyel Tehditler:
Habitat Kaybı ve Değişimi: Bozkır ve step alanlarının tarım arazisine dönüştürülmesi, aşırı otlatma, kentleşme, madencilik faaliyetleri ve altyapı projeleri nedeniyle habitatların yok olması veya bozulması, türün yerel popülasyonları üzerinde ciddi baskı yaratabilir. Yüksek rakımlı bozkırların hassas yapısı, bu tehditlere karşı türü daha savunmasız hale getirir.
Aşırı Otlatma: Konukçu bitkisi olan buğdaygillerin aşırı otlatma nedeniyle azalması, tırtılların besin kaynaklarını kısıtlayabilir.
İklim Değişikliği: Kurak ve sıcak habitatları tercih etse de, yüksek irtifa türleri iklim değişikliğinin neden olduğu artan sıcaklıklar ve değişen yağış rejimlerine karşı hassas olabilir. Habitat kayması veya uygun mikrohabitatların azalması riskini taşır.

Pseudochazara guriensis, Doğu Anadolu'nun özel bozkır ekosistemlerinin bir parçası olarak, habitatlarının korunması ve sürdürülebilir arazi yönetimi uygulamalarının hayata geçirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: