Nymphalis antiopa
Nymphalis antiopa – Sahil Süslüsü
(İngilizce: Mourning Cloak, Almanca: Trauermantel)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia
- Şube: Arthropoda
- Sınıf: Insecta
- Takım: Lepidoptera
- Familya: Nymphalidae
- Alt familya: Nymphalinae
- Cins: Nymphalis
- Tür: Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758)
Doğal Dağılım ve Habitat
Sahil süslüsü, Palearktik ve Nearktik bölgede çok geniş bir yayılıma sahiptir:
- Kuzey Amerika, Avrupa, Asya (Kore, Japonya, Çin, Orta Asya, Rusya)
- Türkiye: Özellikle Karadeniz, Doğu Anadolu ve Trakya bölgelerinde gözlenir.
- Habitat:
- Orman açıklıkları, çayırlıklar, fundalık alanlar
- Su kenarları, parklar ve kırsal yerleşim alanları
- Özellikle huş (Betula), söğüt (Salix), kavak (Populus) gibi ağaçların bulunduğu yerlerde yaygındır
Tanımlayıcı Özellikler
- Kanat açıklığı: 62–75 mm
- Kanat üstü:
- Koyu kırmızı–bordo zemin
- Kanat kenarlarında göz alıcı sarı şerit
- Sarı şeridin iç kısmında siyah zemin üzerine mavi benek sırası
- Kanat altı: Ağaç kabuğu gibi desenli; kriptik kamuflaj sağlar
- Vücut: Yoğun tüylü, koyu renkli
- Larva: Siyah zemin üzerine kırmızımsı dikenli çıkıntılar, yanlarda beyaz noktalar
Ekoloji ve Davranış
- Uçuş dönemi:
- Mart–Ekim (bazı bireyler kıştan çıkar çıkmaz görülebilir)
- Kışı erişkin kelebek olarak geçiren nadir türlerden biridir
- Beslenme (Erişkin):
- Olgun meyve suları, özsu sızmaları
- Ağaç reçinesi, çürüyen meyve, nadiren çiçek nektarı
- Beslenme (Larva):
- Söğüt (Salix), huş (Betula), karaağaç (Ulmus), kavak (Populus)
- Davranış:
- Erkekler teritoryal davranır
- Ağaç gövdelerinde hareketsiz kalarak kamuflaj yapar
- Parlak renkleriyle batesyen mimikriye katkıda bulunabilir
Yaşam Döngüsü
- Dişi: 100–300 yumurta bırakır, genellikle yaprak altına sıralı dizilimle
- Larva dönemi: ~2–3 hafta
- Pupa: Kahverengi-yeşilimsi krizalit; ağaç dallarında asılı halde
- Metamorfoz: Toplam döngü yaklaşık 4–6 hafta
- Kışlama: Erişkin birey olarak taş altlarında, ağaç kovuklarında
Korunma Durumu
- IUCN Küresel Statü: Değerlendirilmemiş (NE)
- Türkiye’de Durum: Nadiren gözlenen ama bazı bölgelerde sabit popülasyonlara sahip
- Tehditler:
- Ormansızlaşma
- Ağaç türlerinin azalması (özellikle söğüt ve kavak)
- Tarımsal pestisit kullanımı
İnsana Zararlılık Durumu
- Zararsızdır.
- İnsanlara, evcil hayvanlara veya tarımsal ürünlere zarar vermez
- Bahçecilik açısından herhangi bir olumsuz etkisi yoktur
Zehirlilik Durumu
- Zehirli değildir.
- Tüylerinde, larvalarında ya da vücut sıvılarında toksin bulunmaz
- Ancak dikenli larvalar hassas ciltlerde hafif tahrişe neden olabilir (alerjen değil, mekanik temas)
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Larvalar temasında:
- Cilt tahrişi oluşursa soğuk suyla yıkama yeterlidir
- Göz teması durumunda bol su ile yıkama ve gerekirse doktor kontrolü
- Erişkinlerle temas: Herhangi bir müdahaleye gerek yoktur
Latince Adının Etimolojisi
- Nymphalis: "Peri gibi zarif" anlamına gelir (Latince nympha)
- antiopa: Mitolojide Antiopa, güzelliğiyle tanınan bir figürdür → kanatlarındaki zarif desenle ilişkilidir
Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi
- İlkbaharda uçuşa başlayan ilk kelebeklerden biri olarak biyolojik saat göstergesi kabul edilir
- Çürüyen meyve ve özsu gibi kaynaklara yönelmesiyle böcek çeşitliliği etkileşimleri açısından önemlidir
- Kışlayan kelebekler üzerine yapılan biyoklimatik ve davranışsal adaptasyon çalışmalarında model türdür
Kaynakça
- Tolman, T., Lewington, R. (2009). Collins Butterfly Guide. HarperCollins.
- Kudrna, O. et al. (2015). Distribution Atlas of Butterflies in Europe.
Glassberg, J. (2001). Butterflies Through Binoculars. Oxford University Press.
Ebert, G. (1993). Die Schmetterlinge Baden-Württembergs, Band 1.
Lepiforum e.V. – www.lepiforum.org
GBIF Database – Nymphalis antiopa Distribution Records
Avrupa Kelebek İzleme Programı (eBMS)