Macrophya postica

Macrophya postica

(Latince ad anlamı: postica = arka kısmıyla ilgili; genellikle abdomenin renk desenine atıfta bulunur)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Hymenoptera – Zar kanatlılar
• Alt takım (Subordo): Symphyta – Gerçek yaprakkesenler (arı-karınca olmayanlar)
• Familya (Familia): Tenthredinidae – Yaprakkesen arılar
• Cins (Genus): Macrophya
• Tür (Species): Macrophya postica (Fabricius, 1794)

İngilizce Adı ve Türkçesi

• İngilizce adı: Black-and-yellow sawfly
• Türkçesi (önerilen): Siyah-sarı yaprakkesen veya Arı görünümlü yaprakkesen sineği

Genel Tanım ve Morfoloji

Macrophya postica, vücut desenleriyle arı benzeri mimikri sergileyen, ama sokmayan ve tamamen zararsız olan bir Symphyta türüdür.

• Boyut: 9–12 mm
• Vücut: Kalın yapılı, geniş abdomenli
• Renk: Baş ve göğüs siyah; abdomenin son segmentleri sarı renklidir
• Kanatlar: Saydam, bazen hafif füme; damarlanma belirgin
• Anten: Uzun ve ipliksi
• Cinsiyet dimorfizmi: Dişiler daha iri ve renkli olabilir

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Habitat: Orman açıklıkları, yol kenarları, fundalıklar, otsu bitki yoğunluğu olan alanlar
• Beslenme (ergin): Çiçek nektarı ve poleniyle beslenir
• Larva: Fitofag – bitki yapraklarını kemirir (özellikle meşe ve diğer geniş yapraklı ağaçlar)
• Yayılım: Avrupa genelinde yaygındır; Türkiye’de Karadeniz, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde lokal kayıtlar mevcuttur
• Aktif dönem: Genellikle Mayıs–Temmuz ayları arası

Zehirlilik ve İnsanlara Etkisi

• Zehirli değildir
• İnsanlara zararsızdır, sokmaz
• Arı benzeri görünümüne rağmen iğnesi yoktur
• Savunma davranışı olarak hareketsiz kalabilir veya ani kaçış gösterir

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas sonrası müdahale gerekmez
• Alerjen madde veya savunma sıvısı üretmez
• Tehlikeli bir tür değildir

Karıştırılabilecek Türler

TürAyırt Edici ÖzellikDurumMacrophya albicinctaSarı yerine beyaz segmentli abdomenAynı cinsArge ochropusDaha kısa antenli ve farklı kanat damar yapısıFarklı familya (Argidae)Symphyta türleri geneliArı benzeri dış görünüşSokmazlarVespula germanica (eşek arısı)Daha küçük göz, gerçek iğne ve agresif davranışGerçek sokucu tür

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Sarı-siyah desenli böcekler her zaman sokar
2. Gerçek: Bu tür, yalnızca arı taklidi (Batesyen mimikri) yapan zararsız bir otçuldur
3. Efsane: Kanatlı böcekler polen taşıyorsa bal üretir
4. Gerçek: Ne bal üretir ne koloni hâlinde yaşar
5. Efsane: Sokmaz gibi görünse de arıysa iğnesi vardır
6. Gerçek: Symphyta grubunun dişilerinde ovipozitör (yumurta borusu) vardır; iğne değildir
7. Efsane: Larvalar zararlıdır
8. Gerçek: Yoğun populasyon dışında ekonomik zarar oluşturmaz
9. Efsane: Geniş vücutlu böcekler uçamaz
10. Gerçek: Bu tür güçlü kanat kaslarıyla rahatça uçar

İlginç Bilgiler

• Symphyta üyeleri, Hymenoptera’nın arı-karınca grubundan çok daha eski evrimsel gruptur
• Bu tür, arıya benzemesine rağmen tamamen pasif bir yaşam sürer
• Larvaları görünüm olarak tırtılları andırır, ama gövdelerinde daha fazla yalancı bacak bulunur
• Bazı bireylerin sarı segment sayısı değişkendir → bu nedenle halk arasında “eşek arısı” ile karıştırılabilir
• Polen taşıyıcılığı sayesinde bazı bitkilerin tozlaşmasına dolaylı katkı sunar

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Taeger, A., et al. (2010). A World Catalogue of Symphyta
• Benson, R.B. (1952). Handbooks for the Identification of British Insects, Vol. VI: Symphyta
• Blank, S.M., et al. (2021). Symphyta of the Western Palearctic: Biodiversity Review
• Türk Entomoloji Bülteni (2022). Türkiye Symphyta Türleri Üzerine Gözlemler