Tenthredinidae

Tenthredinidae

(Latince ad: Tenthredo = Eski Latince'de "zararlı böcek, sinek"; familya adı bu tip cins üzerinden türetilmiştir.)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Hymenoptera – Zar kanatlılar
• Alt takım (Subordo): Symphyta – Bel boğumsuz zar kanatlılar
• Üst familya (Superfamilia): Tenthredinoidea – Yaygın testere sinekleri
• Familya (Familia): Tenthredinidae Latreille, 1803 – Yaprak testere sinekleri

İngilizce Karşılığı ve Türkçe Açıklaması

• Tenthredinidae → Common sawflies
• Türkçede önerilen ad: Yaygın testere sinekleri veya Yaprak testere sinekleri

Genel Tanım ve Morfoloji

Tenthredinidae, Symphyta alt takımının en kalabalık familyasıdır ve dünya çapında 7.500'den fazla tür içerir. Türkiye’de de en çok gözlenen testere sinekleri bu gruba aittir.

• Boyut: Genellikle 3–15 mm
• Vücut: İnce yapılı, renkli veya desenli; bazı türlerde arı benzeri görünüm
• Anten: 7–10 segmentli, düz veya hafifçe kıvrık (Diprionidae’den farkı: erkeklerde taraklı değildir)
• Kanatlar: Şeffaf, zar gibi; belirgin damarlanma
• Larvalar: Tırtıl benzeri ama gövdelerinde 6–8 çift yalancı bacak vardır; bazıları renklidir veya kamuflaj desenli.

Habitat ve Ekoloji

• Habitat: Ormanlar, tarım alanları, bahçeler, çalılıklar
• Ekolojik Tip: Fitofag (bitkiyle beslenen), nadiren omnivor
• Konak Bitkiler: Geniş yapraklı ağaçlar (Quercus, Salix, Betula, Rosa, Rubus), çayırlar ve otsular
• Yayılım: Dünya çapında yaygındır; Türkiye’de tüm bölgelerde rastlanır
• Sezon: İlkbahar sonu – sonbahar ortası

Üreme ve Yaşam Döngüsü

• Dişiler, testere benzeri ovipozitör ile yumurtaları bitki dokularına bırakır
• Larvalar genellikle yaprakları topluca yer
• Beslenme süreci birkaç hafta sürer, ardından larva toprağa iner ve pupa olur
• Kışlama genellikle pupa evresinde gerçekleşir
• Bazı türler yılda 2–3 nesil (multivoltin) geçirebilir

Türkiye’de Bilinen Bazı Cinsler ve Türler

Bilimsel AdıTanımlayan (Yıl)Türkçe Adı (Önerilen)Tenthredo scrophulariae (Geoffroy, 1785)Étienne Geoffroyİncir testere sineğiRhogogaster viridis (Linnaeus, 1758)Carl LinnaeusYeşil testere sineğiArge ochropus (Gmelin, 1790)Johann Friedrich GmelinAsma yaprak testere sineğiFenusa pumila (Leach, 1817)William Elford LeachDişbudak minör testere sineği

Zehirlilik Durumu ve İnsanlara Etkisi

• Zehirli değildir.
• Sokucu veya ısırıcı değildirler.
• Larvalar, insanlar için zararsızdır.
• Bazı türlerin larvaları, salisilik asit türevleri taşıdığı için acı tadı olabilir ancak bu insanlar için toksik değildir.
• Nadir durumlarda temas eden kişilerde hafif cilt tahrişi görülebilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas sonrası cilt tahrişi yaşanırsa sabunlu suyla yıkama yeterlidir
• Alerjik reaksiyon gösteren bireylerde antihistaminik uygulanabilir
• Ağız yoluyla alım zehirli değildir, ama sindirilmesi önerilmez

Ekosistemdeki Rolü

• Bitkilerle beslenmeleri nedeniyle tarımsal ve ormancılık açısından zararlı olabilirler
• Bazı türler yapraklarda delik açar veya damar aralarını tüketir
• Larvalar ayrıca birçok kuş türü için önemli bir protein kaynağıdır
• Ekosistemde enerji transferinde ve bitki topluluğu dinamiğinde önemli rol oynarlar

Karıştırılabilecek Türler

• Diprionidae: Anten yapısı çok farklı (Diprionidae erkeklerinde çift taraklıdır)
• Gerçek tırtıllar (Lepidoptera): Tenthredinidae larvaları daha fazla yalancı bacağa sahiptir
• Cimbicidae: Daha iri ve kısa antenli türlerdir
• Arı ve sinek türleri: Benzer renk desenleriyle taklit görülebilir (Bates tipi mimikri)

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Yaprak yiyen tüm tırtıllar kelebeğe dönüşür
2. Gerçek: Tenthredinidae larvaları kelebek değil, testere sineği olur
3. Efsane: Sokar veya ısırır
4. Gerçek: İğneleri yoktur; tamamen zararsızdırlar
5. Efsane: Zehirlidirler
6. Gerçek: Toksik bileşen taşımazlar; yenmeleri önerilmez ama zehirli değildirler
7. Efsane: Sadece ağaçlarda yaşarlar
8. Gerçek: Pek çok tür çalılar ve otsu bitkilerde de bulunur
9. Efsane: Arı türüdür
10. Gerçek: Hymenoptera takımındadır ama arı değildir; benzerlik yalnızca yüzeyseldir

İlginç Bilgiler

• Rhogogaster viridis, yeşil rengiyle Türkiye doğasında “arı sanılan” testere sineğidir
• Tenthredo scrophulariae türü, tırtıl gibi davranarak kendini kuşlara karşı korur
• Bazı türlerin larvaları savunma amacıyla kötü kokulu sıvılar salgılayabilir
• Dişiler, yumurtalarını yaprağın içine yerleştirirken karakteristik bir “çizik” izi bırakır
• Yırtıcılara karşı geliştirdikleri kimyasal savunmalar evrimsel olarak önemlidir

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Taeger, A., Blank, S.M., & Liston, A.D. (2010). World Catalog of Symphyta (Hymenoptera)
• Goulet, H., & Huber, J.T. (1993). Hymenoptera of the World: An Identification Guide to Families
• Türk Entomoloji Derneği Yayınları (2022). Türkiye Testere Sinekleri Faunası
• Smith, D.R. (1979). Tenthredinidae of North America
• Muş Orman Zararlıları Atlası (2023)
• Fotoğraf:Richard Bartz