Hyponephele zuvandica
Hyponephele zuvandica, Nymphalidae familyasının Hyponephele cinsine ait, adını Kafkasya ve İran arasındaki dağlık bir bölge olan Zuvand'dan alan bir kelebek türüdür. Bu kelebek, Doğu Anadolu ve Kafkasya'nın yüksek rakımlı, kuru ve taşlık habitatlarına özgüdür.
1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum
Hyponephele zuvandica, orta büyüklükte bir kelebek olup, kanat açıklığı yaklaşık 40-50 mm civarındadır. Kanat üst yüzeyi, koyu kahverengi veya gri tonlardadır. Ön kanadın dış kenarında, genellikle belirgin bir siyah göz beneği ve onu çevreleyen açık kahverengi bir halka bulunur. Kanat alt yüzeyi ise, gri-kahverengi tonlarda mermer desenli olup, bu desenler sayesinde doğada kolayca kamufle olabilir.
Taksonomik sınıflandırması şöyledir:
- Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
- Takım (Order):: Lepidoptera (Kelebekler ve güveler)
- Aile (Family):: Nymphalidae (Fırça ayaklı kelebekler)
- Cins (Genus): Hyponephele
- Tür (Species):: Hyponephele zuvandica (Heydemann, 1951)
Coğrafi Dağılım ve Yayılış Alanları
Bu tür, Kafkasya, İran ve Türkiye'nin doğu bölgelerinde sınırlı bir yayılış gösterir. Türkiye'de özellikle Doğu Anadolu'daki dağlık ve bozkır alanlarında bulunur.
- Habitat Tercihi: Genellikle 1500-2500 metre arasındaki yüksek rakımlı kuru otlaklar, taşlık yamaçlar ve seyrek bitki örtüsüne sahip bozkır alanlarını tercih eder.
2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik Davranışlar
Hyponephele zuvandica kelebekleri, uçuş dönemi olarak genellikle yaz aylarında, yani Haziran ve Ağustos arasında görülür. Yıl içinde tek nesil verirler.
- Yaşam Döngüsü: Tırtılları, Poaceae (Buğdaygiller) familyasından çeşitli ot türleriyle beslenir.
- Davranış: Uçuşları hızlı ve alçaktır. Sık sık toprak veya kayalar üzerinde kanatlarını kapalı tutarak dinlenirler, bu sayede mükemmel kamufle olurlar.
3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi
- Ekolojik Rolü: Yaşadığı kurak ve yarı kurak ekosistemlerde tozlaşmaya katkıda bulunur. Aynı zamanda, yaşadığı habitatlara adapte olmuş bir tür olarak ekolojik dengenin korunmasında önemli bir rol oynar.
4. Koruma Durumu ve Tehditleri
- Koruma Durumu: Hyponephele zuvandica, yayılış alanı sınırlı ve belirli habitatlara bağımlı bir tür olduğu için yerel popülasyonları hassas olarak değerlendirilebilir. Küresel düzeyde asgari endişe (Least Concern) verisiyle listelenmektedir.
- Tehditler:
- Habitat Kaybı: Kurak otlak ve bozkır alanlarının tarıma dönüştürülmesi veya madencilik faaliyetleri, türün yaşam alanlarını daraltır.
- Aşırı Otlatma: Kontrolsüz aşırı otlatma, tırtılın besin bitkilerini yok edebilir.
Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi
- Kaynaklar:
- Tolman, T., Lewington, R. (2008). Collins Butterfly Guide: The Most Complete Field Guide to the Butterflies of Britain and Europe.
- Kudrna, O., Fric, Z. F., & Hula, V. (2011). Butterflies of Europe: A Guide to the Species and Their Distribution.
- European Environment Agency.
- Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi.
