Henüz bir bilgi girilmedi.Hyponephele lupina (Korkuluk / Oriental Meadow Brown)

Bugün, Nymphalidae (Nimfalitler) ailesinin Satyrinae alt familyasına ait, genellikle kuru ve sıcak otlak habitatlarda bulunan Hyponephele lupina kelebek türü hakkında güncel bilgilerle detaylı bir inceleme yapacağız. Halk arasında "Korkuluk" veya İngilizce'de "Oriental Meadow Brown" olarak bilinen bu tür, Palearktik biyocoğrafik bölgesinin doğu ve güney kesimlerinde yayılış gösterir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Hyponephele lupina, kanat üst yüzeyinde açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen bir zemin rengine sahiptir. Ön kanatların dış kenarında, özellikle tepe (apeks) bölgesinde, genellikle bir adet belirgin siyah göz beneği bulunur. Bu göz beneği, bazen çok küçük veya silik olabilir ve etrafında soluk sarımsı bir halka bulunabilir. Dişilerde bu göz beneği genellikle daha belirgindir. Arka kanatların üst yüzeyinde belirgin bir desen yoktur, ancak bazen dış kenara yakın bölgelerde silik lekeler görülebilir.

Türün en ayırt edici özelliği, arka kanatların alt yüzeyidir. Bu yüzeyde, genellikle koyu kahverengimsi veya grimsi bir zemin üzerinde, daha açık renkli, düzensiz enine bantlar ve damarlar bulunur. Göz benekleri genellikle çok küçüktür veya hiç bulunmaz. Bu durum, onu Avrupa'daki Maniola jurtina (Çayır Kelebeği) gibi benzer türlerden ayırmanın önemli bir yoludur. Kanat açıklığı genellikle 40-50 mm civarındadır.

Erkek ve dişi bireyler arasında cinsel dimorfizm (iki biçimlilik) belirgindir. Erkeklerin ön kanat üst yüzeyinde, koku pullarından oluşan ve cinsel çekimde rol oynayan belirgin, koyu bir androkonial bant bulunur. Dişiler genellikle erkeklerden biraz daha büyük ve kanat renkleri daha açıktır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom):şimdilik Animalia kalsın Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
• Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
• Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
• Alt Aile (Subfamily): Satyrinae
• Cins (Genus): Hyponephele
• Tür (Species): Hyponephele lupina (Costa, 1839)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Hyponephele lupina, Güney Avrupa'dan (İber Yarımadası'nın güneyi, Fransa'nın güneyi, İtalya, Balkanlar, Yunanistan), Kuzey Afrika'ya, Türkiye'ye, Orta Doğu'ya, Kafkasya'ya ve Orta Asya'ya (İran, Afganistan, Pakistan, Batı Çin) kadar uzanan geniş bir Palearktik dağılıma sahiptir.

• Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Türkiye'nin özellikle iç, doğu ve güney bölgelerinde yaygın olarak görülen bir türdür. Ankara, Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Hakkari, Van, Şanlıurfa, Adana, Antalya gibi birçok ilde kayıtları bulunmaktadır.
• Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle kuru ve sıcak otlakları, bozkırları, çalılıkları, orman kenarlarını, açık ormanlık alanları ve taşlık yamaçları tercih eder. Sıklıkla seyrek bitki örtüsünün olduğu, güneye bakan yamaçlarda ve kurumuş otların arasında bulunur. Larvalarının beslendiği çeşitli buğdaygiller (Poaceae) familyasından bitkilerin bulunduğu yerleri sever. Deniz seviyesinden 2000 metrenin üzerine kadar olan yüksekliklerde görülebilir. Yetişkin kelebekler, nektar toplamak için çeşitli küçük çiçekleri, özellikle mor veya sarı renkli olanları ziyaret ederler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Hyponephele lupina'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

• Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle uçarken veya alçaktan uçarak konukçu bitkisi olan buğdaygillerin (Poaceae) yapraklarına veya saplarına bırakırlar. Yumurtalar genellikle açık kahverengi veya krem renkli olup, zamanla koyulaşır.
• Tırtıl (Larva): Yumurtadan çıkan larvalar, boş yumurta kabuklarını yedikten sonra konukçu bitkileri olan çeşitli buğdaygiller (Poaceae) türleriyle beslenirler. Başlıca konukçu bitkileri arasında Stipa (Boğumotu), Festuca (Yumak) ve diğer kurakçıl ot türleri yer alır. Tırtıllar genellikle kahverengimsi veya grimsi renkte olup, iyi kamufle olmuşlardır. Kış aylarını genellikle tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
• Pupa: Olgunlaşan tırtıllar, pupa (krizalit) evresine geçmek için genellikle toprağın altına veya kuru otların arasına girerek bir kozalak (kokon) oluştururlar. Pupa evresi yaklaşık 3-4 hafta sürer.
• Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Hyponephele lupina genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler çoğunlukla Haziran ortasından Eylül başına kadar uçarlar ve uçuşun zirvesi Temmuz ayına denk gelir.

Davranış: Bu kelebekler genellikle hızlı ve zikzaklı bir uçuşa sahiptirler. Genellikle güneşli ve sıcak günlerde otların veya bitki örtüsünün arasında alçaktan uçarken görülürler. Dinlenirken kanatlarını genellikle kapalı tutarlar ve kuru otların veya toprağın üzerinde mükemmel bir kamuflaj sağlarlar. Erkekler bölgeci olabilir ve dişi arayışında aktif olarak uçarlar. Nektar toplamak için çeşitli küçük çiçekleri ziyaret ederler.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Hyponephele lupina, kuru ve sıcak bozkır ekosistemlerinin tipik bir kelebeğidir. Ön kanattaki belirgin göz beneği ve arka kanat altındaki sade desen, onu benzer türlerden ayırır. Buğdaygiller gibi kurakçıl otlara olan bağımlılığı, özellikle bozkır habitatlarının korunmasının önemini gösterir. Türkiye'deki yaygınlığına rağmen, yerel popülasyonlar habitat kaybı ve parçalanması gibi tehditlere karşı hassas olabilir. Bu nedenle, doğal otlak ve bozkır alanlarının bütünlüğünün korunması, bu türün geleceği için hayati öneme sahiptir."

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Hyponephele lupina, ekosistemlerde belirli roller üstlenir ve küresel ölçekte koruma durumu açısından değerlendirilmiştir:

• Ekolojik Rol: Larvaları, çeşitli ot türleriyle beslenerek otlak ve bozkır ekosistemlerindeki bitki büyümesine ve besin döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise nektar alarak çeşitli çiçekli bitkilerin tozlaşmasına yardımcı olurlar. Aynı zamanda, besin zincirinin bir parçası olarak kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için bir besin kaynağı oluştururlar.
• Koruma Durumu: Küresel ölçekte, IUCN Kırmızı Listesi'nde "Asgari Endişe (Least Concern - LC)" statüsünde değerlendirilmektedir. Bu, popülasyonlarının genel olarak stabil olduğu ve yakın bir küresel tehdit altında olmadığı anlamına gelir. Avrupa'daki popülasyonları da aynı statüde yer almaktadır.
• Bu türün geniş dağılımı ve nispeten geniş habitat toleransı, küresel ölçekte popülasyonlarının korunmasına yardımcı olmaktadır.
• Potansiyel Tehditler:
• Habitat Kaybı ve Değişimi: Yoğun tarım uygulamaları, meraların terk edilerek çalılıklaşması veya ormanlaşma, şehirleşme ve altyapı projeleri nedeniyle bozkır ve otlak habitatlarının tahrip olması veya parçalanması, yerel popülasyonlar üzerinde baskı yaratabilir. Özellikle kuru otlakların dönüşümü önemli bir tehdittir.
• Aşırı Otlatma veya Terk Edilme: Konukçu otların büyümesini ve dolayısıyla tırtıl besinini etkileyen arazi kullanımındaki aşırı değişiklikler (aşırı otlatma veya otlakların tamamen terk edilmesiyle çalılıklaşma/ormanlaşma) popülasyonları olumsuz etkileyebilir.
• İklim Değişikliği: Uzun vadede iklim değişikliğinin, özellikle sıcaklık artışları ve kuraklık gibi faktörlerin, türün dağılımını ve yaşam döngüsünü etkileyebileceği düşünülmektedir.

Hyponephele lupina yaygın bir tür olsa da, özellikle yerel popülasyonlar için habitatlarının kalitesinin korunması ve doğru arazi yönetimi uygulamalarının sürdürülmesi önemlidir. Bozkır ve otlak ekosistemlerinin korunması, bu türün geleceği için kritik öneme sahiptir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Wikipedia - Hyponephele lupina
• euroButterflies - Hyponephele lupina | Oriental Meadow Brown
• Pyrgus.de - European Lepidoptera and their ecology: Hyponephele lupina
• AdaMerOs Kelebek Gözlemcileri Topluluğu - Korkuluk / Oriental Meadow Brown (Hyponephele lupina)
• TRAKEL kelebek fotoğrafları, kelebek türleri, kelebekler hakkında detaylı Türkçe bilgi - Korkuluk / Oriental Meadow Brown / Hyponephele lupina
• IUCN Red List - Hyponephele lupina
• Moths and Butterflies of Europe and North Africa - Hyponephele lupina
• Butterflies of Bulgaria - Hyponephele lupina