Hexathelidae
Hexathelidae
Eski Dünya Tünel Örümcekleri – Derin Çeneliler
(Latince anlamı: Hexa = altı, thelē = meme → örümceğin ipek bezlerine gönderme)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
- Sınıf: Arachnida – Örümceğimsiler
- Takım: Araneae – Örümcekler
- Alttakım: Mygalomorphae – İlkel örümcekler
- Familya: Hexathelidae – Tünel ağlı örümcekler
- Eski üyeleri: 2018 sonrası birçok tür Atracidae, Porrhothelidae gibi yeni familyalara ayrılmıştır
- Tanıdık türler: Hadronyche spp., Bymainiella spp., Hexathele spp.
Morfolojik Özellikler
- Vücut: Güçlü, kıllı ve siyah/kahverengimsi
- Boyut: Genellikle 2–4 cm gövde uzunluğu; bacaklarla birlikte 7 cm’ye kadar
- Çeneler: Dikey hareket eden, oldukça güçlü keliserler
- Dişler: Kalın, aşağıya doğru kıvrık; çoğu türde toksin enjekte eder
- Gözler: Sekiz gözlü, iki sıralı düz dizilim
- İpek: Tünel şeklinde yuvalar oluşturacak kadar kalın üretilebilir
Habitat ve Yayılım
- Toprak içine dikey tüneller kazar; ağları huni şeklindedir
- Esas yayılım bölgesi: Avustralya, Yeni Zelanda ve Papua Yeni Gine
- Ormanlık alanlar, taş altı, nemli yerler tercih edilir
- Türkiye'de doğal yayılımı bulunmaz, ancak benzer yapıdaki Mygalomorph örümcekler vardır
Zehir Yapısı ve Tıbbi Önemi
Hexathelidae familyasında yer alan bazı türler özellikle Hadronyche (eski Atrax) cinsinde medikal açıdan tehlikelidir.
Zehirin Yapısı:
- Atraxotoksin (δ-ACTX-Hv1a):
- Sinir hücreleri üzerinde voltaj bağımlı sodyum kanallarını sürekli açık bırakır
- Kas spazmları, nörotoksisite ve solunum felcine neden olabilir
- En tehlikeli tür: Atrax robustus (Sydney funnel-web spider)
Klinik Semptomlar:
- İlk 30 dakikada: Yoğun lokal ağrı, kas seyirmesi
- Sonraki 2–4 saat: Terleme, hipertansiyon, taşikardi, bilinç bozukluğu
- Ağır olgularda: Solunum depresyonu, konvülsiyon, koma
İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Prosedürü
İlk Yardım:
- Isırık bölgesine baskılı bandaj (pressure immobilization bandage) uygulayın
- Hastayı hareketsiz tutun, kalp seviyesinin altında sabitleyin
- Turnike, emme veya kesme gibi uygulamalar yapılmamalı
- Derhal en yakın hastaneye sevk edilmeli
Hastane Tedavisi:
- Atrax antivenom (özgül panzehir) uygulanabilir (özellikle Atrax robustus için)
- Antivenom: 2–4 ampul damar içi enjeksiyon şeklinde
- İzlem süresi: 24–48 saat; solunum desteği gerekebilir
- Destekleyici tedaviler: Diazepam (kas spazmı için), IV sıvı, solunum desteği
Ekolojik Rol ve İlginç Bilgiler
- Tünel örümcekleri gece avlanır; titreşimle avlarını algılar
- Güçlü çeneleri sayesinde çok daha büyük avları da etkisiz hale getirebilirler
- Yuvalar genellikle yapraklar ve taşlarla kamufle edilir
- Eski Yunanca "altı meme" anlamı, ipek bezlerinin sayısına atıftır
Türkiye’deki Varlığı
- Hexathelidae familyasına ait türler Türkiye’de doğal olarak bulunmaz
- Ancak benzer yaşam biçimine sahip, Nemesiidae familyasına ait yerli türler mevcuttur
- Türkiye’de görülebilecek benzer örümcek: Nemesia simoni
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Bu örümcekler sizi takip eder.”
- Gerçek: Sabit tünel yuvalarında yaşarlar; hareket etmezler.
- Efsane: “Isırıldığında her zaman ölümcül olur.”
- Gerçek: Sadece bazı cinslerde (örneğin Atrax) ölümcül vakalar bildirilmiştir ve panzehirle tedavi mümkündür.
- Efsane: “Kuyruğu vardır.”
- Gerçek: Kuyrukları yoktur; arka bacaklarıyla benzer desenler karıştırılabilir.
- Efsane: “Avını ağıyla yakalar.”
- Gerçek: Tünel ağ yapısı pasiftir; örümcek avına kendisi saldırır.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Gray, M.R. (2010). A Revision of the Australian Funnel-Web Spiders (Hexathelidae)
- Isbister, G.K. et al. (2005). Management of funnel-web spider envenoming – Medical Journal of Australia
- World Spider Catalog (2024) – Family: Hexathelidae
- IUCN Red List – Atrax robustus
- Australian Venom Research Unit, University of Melbourne
