Coccinula quatuordecimpunctata

Coccinula quatuordecimpunctata – 14 Noktalı Uğur Böceği

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Coleoptera
• Familya: Coccinellidae
• Cins: Coccinula
• Tür: Coccinula quatuordecimpunctata (Linnaeus, 1758)

Doğal Dağılım ve Habitat

14 Noktalı Uğur Böceği, Palearktik bölgenin büyük bölümünde yayılış gösterir: Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Sibirya’da bulunur. Türkiye’de de yaygındır.

Nemli çayırlar, tarım arazileri, bataklık kenarları, fundalıklar ve orman açıklıkları gibi habitatlarda yaşar. Bitki yaprakları, sapları ve çiçekleri üzerinde sık görülür.

Tanımlayıcı Özellikler

• Boy: 3,5–5 mm
• Renk: Açık bej, krem ya da sarımsı zemin üzerine siyah noktalar
• Nokta Sayısı: 14 adet belirgin siyah nokta (7 her kanat kapağında)
• Şekil: Kubbe biçimli vücut, klasik uğur böceği formunda
• Anten: Kısa ve topuzsudur
• Larva: Yumuşak gövdeli, gri-siyah renkte ve tüylüdür

Davranış ve Ekoloji

• Yaprak bitleri (Aphididae), kırmızı örümcekler (Tetranychidae) ve diğer yumuşak vücutlu zararlılarla beslenir
• Tarımda biyolojik mücadele ajanı olarak değerlidir
• Yetişkinleri ve larvaları aktif avcılardır
• Genellikle ilkbahardan sonbahara kadar aktiftir; kışı yaprak altlarında, taş diplerinde veya ağaç kabukları altında geçirir

Korunma Durumu

• IUCN Durumu: Değerlendirilmemiş (NE)
• Yaygın ve yerel popülasyonları güçlüdür
• Pestisid kullanımı yoğun alanlarda lokal azalmalar görülebilir
• Tarım için faydalı bir tür olduğundan dolaylı olarak koruma altındadır

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır.
• İnsanlara fiziksel zarar vermez
• Tarımsal üretime faydalıdır, zararlı böcek popülasyonlarını baskılar

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildir.
• Ancak diğer uğur böceği türlerinde olduğu gibi, refleks kanaması (reflex bleeding) yoluyla savunma yapar: eklemlerinden sarımtırak, kötü kokulu bir sıvı çıkarır. Bu sıvı zararlı değildir ancak rahatsız edici kokuludur
• Evcil hayvanlar veya insanlar için toksik değildir

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Bu türe özel bir ilk yardım gerekmez
• Refleks kanamasına temasta, gözle temas engellenmeli ve eller sabunla yıkanmalıdır
• Nadiren hassas bireylerde hafif cilt tahrişi olabilir; soğuk su ile yıkamak yeterlidir
• Ciddi bir tıbbi müdahale gerekmez

Latince Adının Etimolojisi

• Coccinula: Coccinella’nın küçültülmüş hali, “küçük kırmızı böcek” anlamına gelir
• quatuordecimpunctata: Latincede quatuordecim = “on dört” ve punctata = “benekli, noktalı” anlamına gelir → “14 noktalı” anlamındadır

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Tarımsal ekosistemlerde yaprak biti kontrolünde kritik rol oynar
• Biyolojik mücadelede kimyasal pestisitlere alternatif olarak önerilir
• Popülasyon yapıları ve av–avcı dinamikleri üzerine birçok entomolojik çalışmada model türdür

Kaynakça

1. Majerus, M.E.N. (1994). Ladybirds. HarperCollins, London.
2. Hodek, I., van Emden, H.F. & Honěk, A. (2012). Ecology and Behaviour of the Ladybird Beetles (Coccinellidae). Wiley-Blackwell.
3. Roy, H. E., et al. (2011). “The ladybird beetles (Coccinellidae) of Britain and Ireland.” Field Studies, 11: 1–90.
4. GBIF: https://www.gbif.org/species/1046390
5. Fauna Europaea Database
6. Türkiye Entomoloji Derneği Yayınları ve yerli arazi kayıtları