Coprinellus disseminatus

Coprinellus disseminatus – Serpintili Mürekkep Mantarı

(Toplu halde, kütük ya da ölü odun yüzeyinde sıkışık büyüyen, küçük ve narin şapkalarıyla tanınan, mürekkep mantarları içinde “otoliz” geçirmeyen nadir türlerden biridir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

Coprinellus: Latince Coprinus’un küçültülmüş hâli → “küçük gübre mantarı”
Copros (gübre) + -ellus (küçük)
disseminatus: Latince “serpilmiş, yayılmış, dağınık halde olan”
Tam anlamıyla: “Gübreli ortamlarda serpintili şekilde yayılmış küçük mantar”
Bu, türün küçük yapısı ve koloni hâlinde geniş alanlara dağılmış olarak büyümesini yansıtır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Fungi (Mantarlar)
Şube: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Familya: Psathyrellaceae
Cins: Coprinellus
Tür: Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange, 1939

Bu tür, önceden Coprinus disseminatus olarak adlandırılıyordu; moleküler filogenetik analizler sonucu ayrı bir cinse (Coprinellus) taşınmıştır.📍 Yayılış ve Habitat

Doğal Yayılış: Tüm kuzey yarımkürede yaygındır
Türkiye’deki Durumu: Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde sıkça görülür
Habitat:
Ölü odunlar, çürümekte olan kütükler
Orman altı çürük yaprak tabakası
Nemli, gölge alanlar
Meyve Gövdesi Oluşumu: Çok sayıda bireyden oluşan büyük kümeler hâlinde
Birkaç bin birey içeren koloni gözlemlenebilir

Morfolojik Özellikler

➤ Şapka:

Küçük (5–15 mm çapında)
İnce, yarı saydam gri-beyaz
Gençken yumurta biçimli, yaşlandıkça çan şeklini alır
Genellikle dikey çizgili (striat) yapıdadır
Siyahlaşmaz! Mürekkep benzeri otoliz geçirmez – bu özelliğiyle diğer Coprinellus türlerinden ayrılır

➤ Lameller:

Başta beyaz, sonra grimsi olur
Sık ve ince
Sapa serbest bağlı

➤ Sap:

Uzun, ince, beyazımsı
Hafif şeffaf, içi boş
Boy: 2–6 cm

➤ Spor Baskısı:

Koyu kahverengi

Mikroskobik ve Genetik Özellikler

Sporlar: Eliptik, düz, pürüzsüz, koyu kahverengi
Bazidiyum: 4 sporlu
Hif Sistemi: İnce duvarlı, sıkı örgülü hiflerle örülmüştür
Otolitik olmayan yapısı, onu Coprinus grubundaki ilginç istisnalardan biri yapar

İlginç Bilgiler

🧩 Coprinellus disseminatus, bazen 1000’den fazla birey içeren koloniler hâlinde büyür; bu yönüyle “en büyük mantar kalabalıklarından biri” olarak tanınır
Mantar fotoğrafçılığı dünyasında, koloni hâlinde çekildiğinde en estetik türlerden biri kabul edilir
Otoliz yapmayan tek Coprinellus türü olarak bilimsel literatürde sık anılır
Genellikle gece veya sabah erken saatlerde büyür – bazı kaynaklarda “gece mantarı” olarak anılır
Şapkaları zarifliği ve narinliğiyle “doğanın dantel çiçeği” diye betimlenmiştir

İnsanla Etkileşim ve Yenilebilirlik

Yenilmez → toksik değildir ancak çok küçük, ince yapılı ve et miktarı yetersizdir
Tadı acımsı ve lapa gibidir; besin olarak değerlendirilemez
Gözlem için ideal bir türdür; görsel etki ve koloni davranışı açısından dikkat çekicidir

Kültürel ve Bilimsel Notlar

Eski Avrupa doğa betimlemelerinde “Peri ordusu” olarak adlandırılmıştır – yüzlerce küçük mantarın birlikte belirmesi bu efsaneleri doğurmuştur
Japonya ve Almanya’da yapılan mikolojik izleme projelerinde C. disseminatus, orman sağlığı göstergesi olarak kullanılmıştır
Moleküler sistematikte, Coprinellus cinsinin evrimsel olarak Psathyrella cinsine oldukça yakın olduğu ortaya konmuştur