Coenonympha symphita

Coenonympha symphita

Coenonympha symphita (Kafkas Esmeri / Caucasian Heath)

Nymphalidae (Nimfalitler) familyasının Satyrinae (Esmerler) alt familyasına ait olan Coenonympha symphita, "Kafkas Esmeri" veya İngilizce'de "Caucasian Heath" olarak bilinen, Kafkasya ve Türkiye'nin doğu bölgelerine özgü, yüksek dağ çayırları ve alpin bozkırların tipik kelebeklerinden biridir. Bu tür, özellikle kanat altındaki benek düzeni ve renk tonlarıyla dikkat çeker.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Coenonympha symphita, küçük ila orta büyüklükte, yaklaşık 30-40 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Kanat üst yüzeyinin ana rengi açık kahverengi veya turuncu-kahverengi tonlarındadır. Ön kanatlarda genellikle belirgin olmayan küçük bir göz beneği bulunabilir. Arka kanatlar ise düz kahverengi tonlardadır. En belirgin özelliği, arka kanatların alt yüzeyindeki, dış kenara yakın bir sıra halinde dizilmiş, dıştan beyazımsı bir bantla çevrili küçük siyah göz benekleridir. Bu benekler, türün tanımlanmasında önemli bir rol oynar. Alt kanat zemin rengi de genellikle açık kahverengi veya gri-kahverengi tonlarındadır.

Cinsel dimorfizm hafif derecede belirgin olabilir; dişiler genellikle erkeklerden biraz daha büyük ve kanat üst yüzeyindeki turuncu tonlar daha belirgin olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
Alt Aile (Subfamily): Satyrinae
Cins (Genus): Coenonympha
Tür (Species): Coenonympha symphita (Lederer, 1870)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Coenonympha symphita, Kafkasya (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan) ve Türkiye'nin doğu bölgelerine özgü, sınırlı bir dağılıma sahip bir türdür.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Coenonympha symphita Türkiye'nin Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki yüksek dağlık alanlarda yayılış gösteren bir türdür. Artvin, Erzurum, Kars gibi illerden kayıtları bulunmaktadır. Genellikle 1800 metreden 2800 metrenin üzerindeki yüksek rakımlarda bulunur.
Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle yüksek irtifa dağ çayırları, alpin bozkırlar, nemli yamaçlar, orman üst sınırı yakınındaki açık alanlar ve akarsu kenarları gibi serin ve nemli, zengin bitki örtüsüne sahip habitatları tercih eder. Larvalarının ana konukçu bitkileri çeşitli buğdaygiller (Poaceae) familyasından otlardır; özellikle Poa, Festuca ve Carex (saz) türleri bilinmektedir. Ergin kelebekler, bu habitatlarda yetişen farklı dağ çiçeklerinden nektar alırlar.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Coenonympha symphita'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu otlarının saplarına veya yapraklarına tek tek bırakırlar.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu otlarıyla beslenirler. Tırtıllar genellikle yeşil veya kahverengimsi renkte olup, iyi kamufle olmalarını sağlayan kısa tüylere sahiptirler. Kışı genellikle genç tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Kış uykusundan sonra olgunlaşan tırtıllar, ilkbaharda pupa evresine geçerler. Pupa genellikle bitki sapları arasına veya yere yakın bir yere, gevşek bir koza içinde bulunur.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Coenonympha symphita genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler Türkiye'de Haziran sonundan Ağustos ortasına kadar uçarlar. Uçuşun zirvesi genellikle Temmuz ayına denk gelir.
Davranış: Bu kelebekler, diğer Coenonympha türlerine benzer şekilde alçak ve titrek bir uçuşa sahiptirler. Genellikle güneşli havalarda aktiftirler. Sık sık çiçekler üzerinde nektar alırken veya otların arasında dinlenirken görülürler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Coenonympha symphita zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Coenonympha symphita ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Çok nadiren ciltte hassasiyet görülürse, etkilenen bölgenin sabun ve suyla temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır. Genellikle tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Coenonympha symphita, ekosistemde hem birincil tüketici hem de tozlayıcı olarak rol oynar. Ancak en önemli yönü, sınırlı ve spesifik dağılımı nedeniyle koruma açısından hassas bir tür olmasıdır.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan buğdaygillerle beslenerek yüksek irtifa çayır ve bozkır ekosistemlerinin doğal döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise çiçeklerden nektar alarak önemli bir tozlayıcı görevi üstlenirler. Aynı zamanda, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Coenonympha symphita için IUCN Kırmızı Listesi'nde doğrudan bir değerlendirme bulunmamaktadır. Ancak, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, yayılış alanının sınırlı olması ve yüksek dağ habitatlarına olan bağımlılığı nedeniyle yerel olarak hassas veya tehdit altında olabilir. Özellikle Türkiye gibi Kafkasya'nın uzantısı olan bölgelerde, bu türün korunması için yerel çalışmalar ve habitat izleme önem taşır.
Potansiyel Tehditler:
Habitat Kaybı ve Değişimi: Türün yaşadığı yüksek irtifa çayırlarının ve alpin bozkırların aşırı otlatma, plansız turizm gelişmeleri, madencilik faaliyetleri veya iklim değişikliğine bağlı bitki örtüsü değişimi nedeniyle bozulması en büyük tehditlerdendir.
İklim Değişikliği: Yüksek rakımlı türler, iklim değişikliğinin neden olduğu sıcaklık artışlarına karşı özellikle hassastır. Habitatların daha yüksek rakımlara kayması veya uygun mikrohabitatların azalması, türün yaşam alanını daraltabilir ("mountain-top effect").

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: