Clathrus ruber

Clathrus ruber – Yılan Odası / Yılan Kafesi/ Kırmızı Kafes Mantarı

(Kafes benzeri yapısıyla kolayca ayırt edilebilen, kötü kokusu sayesinde böcekleri cezbederek sporlarını yayan, dikkat çekici ve nadir karşılaşılan saprotrofik bir Basidiomycota türüdür.)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Fungi (Mantarlar)

Şube: Basidiomycota (Bazidiyumlu mantarlar)

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Phallales

Familya: Phallaceae (Sinek mantarları ailesi)

Cins: Clathrus

Tür: Clathrus ruber P. Micheli ex Pers., 1794

Yaygın adları: Kafes mantarı, kırmızı kafes, kafesli pis mantar, lattice stinkhorn (İng.)

Yayılış ve Habitat

Doğal Yayılış: Akdeniz kuşağı başta olmak üzere Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Batı Asya; bazı bölgelerde doğallaşmış halde

Türkiye’deki Durumu:

Akdeniz ve Ege bölgelerinde nemli, sıcak iklimli alanlarda sınırlı yayılış gösterir

Habitat:

Bahçelerde, çürüyen odun yığınlarında, kompost yığınlarında
Özellikle iyi nem tutan malçlı alanlar, çürüyen yaprak tabakası
Kısmen gölgeli, sıcak ve nemli mikroklimalar

Morfolojik Özellikler

Genç Evre (Yumurta Formu):

Beyaz/krem renkli jelatinimsi yumurta şeklindedir
Yumurta 2–4 cm çapındadır, içinden olgun evrede mantar yapısı hızla dışarı çıkar

Olgun Meyve Gövdesi (Basidiokarp):

Kafes şeklinde içi boş, ağsı yapı
Renk: Canlı kırmızıdan turuncuya değişir
Boyut: 5–15 cm yüksekliğe ulaşabilir
Yüzeyin iç kısmı kahverengi spor taşıyan gleba ile kaplıdır
Yoğun ve kötü bir koku (çürük et gibi) yayar – sinekleri çeker

Sporlar:

Renk: Zeytin yeşili – kahverengimsi
Mikroskobik, elipsoidal bazidiyosporlar
Spor baskısı: Kahverengi

Yaşam Döngüsü ve Ekolojik Özellikler

Beslenme Biçimi:

Saprotrofik – çürüyen bitki materyallerini ayrıştırır
Üreme:
Sporlar gleba tabakasında oluşur
Koku ile sinek, böcek gibi taşıyıcıları çeker; sporlar böceklerle yayılır
Gelişim Süreci:
Yumurtadan birkaç saat içinde kafes yapısı hızla büyür
Gelişim çok hızlıdır, bazen birkaç saat içinde tam forma ulaşır

Yenilebilirlik ve Toksikolojik Durum

Yenilmez / tüketilmez
Toksik değildir, ancak kötü kokusu ve yapısı nedeniyle tüketilmez
Bazı bölgelerde genç "yumurta hali" deneme amaçlı yenmiştir fakat tavsiye edilmez

Gözlem Notları

Nemli bahçelerde veya kompost yakınında yumurta şeklinde fark edilir
Koku yayıldığında çevrede sinekler toplanır
Ağ benzeri yapısı toprak yüzeyine bağlı değildir; bazen toprağa hafif gömülü kalır
Gözlemciler tarafından en ilginç görünümlü mantarlardan biri olarak değerlendirilir

Bilimsel Not

Clathrus ruber, mantarlar arasında en ayırt edici makroskobik morfolojiye sahip türlerden biridir. Phallaceae familyasına ait olması nedeniyle üreme stratejisi, koku ve sineklerle spor yayımı üzerinden evrimleşmiştir. Sinek mantarlarının karakteristik özelliği olan gleba taşıması bu türde de belirgindir. Mikolojik olarak gözlemlenmesi kolay, ancak yaşadığı alanlar nedeniyle sınırlı popülasyonlara sahip olabilir.