Callionymus lyra

Callionymus lyra, Atlantik Okyanusu'nun doğusu ve Akdeniz'de geniş bir alanda dağılım gösteren, kumlu ve çamurlu zeminlerin tipik bentik (dipte yaşayan) balığıdır.

Taksonomik Sınıflandırma

SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaÂlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Callionymidae (Mandarine Balıkları)Cins (Genus)CallionymusTür (Species)C. lyra (Linnaeus, 1758)

Genel Özellikler ve Ekoloji

Fiziksel Özellikler:
Boyut: Mandarine balıkları ailesinin en büyük türlerindendir. Erkekler 30.5 cm'ye kadar, dişiler ise genellikle 20 cm'ye kadar büyüyebilir. Maksimum yaşları 7 yıl civarındadır.
Vücut Şekli: Vücut ve kafa yapısı basıktır. Yukarıdan bakıldığında kafa neredeyse üçgen şeklindedir. Ağızları büyük ve gözleri kafanın üst kısmında, birbirine yakındır, bu da onlara çevresel görüş sağlar.
Solungaç Açıklığı: Dipte kısmen gömülü yaşam tarzına uyum sağlamak için solungaç açıklıkları vücudun üst kısmında yer alır.
Preoperkulum: Solungaç kapağının ön kısmında sivri ve kancalı dört adet güçlü diken bulunur.
Cinsel Dimorfizm ve Renklenme: Bu türde eşeysel ikilik oldukça belirgindir:
Erkek: Olgun erkekler son derece renklidir. İkinci sırt yüzgeci parlak mavi boylamasına çizgilerle bezenmiş sarımsı bir renge sahiptir. Kafa ve vücutlarında da parlak mavi lekeler bulunur. İlk sırt yüzgeci ışını çok uzundur ve kur yapma sırasında yelken gibi kaldırılır.
Dişi ve Gençler: Daha kahverengi ve kamuflajlı renklere sahiptir. Yanlarında 6 adet kahverengi leke dizisi ve sırtlarında 3 adet simetrik kahverengi eyer benzeri leke bulunur.
Habitat ve Dağılım:
Dağılım Alanı: Doğu Kuzey Atlantik'te güney İzlanda ve Norveç'ten güneyde Moritanya'ya kadar, Akdeniz'in tamamı, Ege Denizi, Adriyatik ve Karadeniz'in batı kısımlarında yaygındır.
Yaşam Alanı: Demersal (dipte yaşayan) bir balıktır. Kumlu, çakıllı veya çamurlu deniz zeminlerinde yaşar ve genellikle kendini kısmen kuma gömerek kamufle olur.
Derinlik: 1 metreden 440 metreye kadar derinliklerde bulunabilir, ancak en sık 5 ila 50 metre arasındaki sığ sularda görülür.
Beslenme: Etçil bir dip avcısıdır. Diyeti esas olarak küçük omurgasızlardan (başta çokkıllı solucanlar - poliketler), kabuklulardan ve yumuşakçalardan oluşur.

Davranış ve Biyolojik Gerçekler

Davranış: Erkekler bölgeseldir (teritoryal) ve birbirlerine karşı agresif olabilirler.
Üreme:
Kur Davranışı: Karmaşık bir kur yapma davranışı sergilerler. Bu süreç genellikle kur yapma, eşleşme, su yüzeyine doğru yükselme ve yumurta/spermleri aynı anda bırakma olmak üzere 4 aşamadan oluşur.
Yumurta ve Larva: Tıpkı diğer Mandarine balıkları gibi, yumurtaları ve larvaları pelajiktir (suda serbestçe sürüklenir).

Korunma Durumu ve Ticari Önemi

Tehdit Durumu: Geniş dağılımı ve istikrarlı popülasyonu sayesinde, IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır (2013 değerlendirmesi).
Ticari Kullanım: Yerel ticari balıkçılık için önemi düşüktür, genellikle dip ağlarında yan av olarak yakalanır. Ancak, dikkat çekici cinsel dimorfizmi ve renkli erkek bireyleri nedeniyle halk akvaryumlarında sergilenmektedir.

Kaynak: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi (Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve Callionymus cinsi üzerine yapılan bilimsel araştırmalar referans alınmıştır)