Bufo bufo

Bufo bufo – Avrupa Kara Kurbağası

(Bufo = Latince “kurbağa” ya da “zehirli kurbağa”)

Geceye karışan sessiz bir adım, yosunlu bir taşın altından çıkan derin bir nefes gibi… Görkemli ve sabırlı bir kara yolcusu.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Amphibia
• Takım: Anura
• Familya: Bufonidae
• Cins: Bufo
• Tür: Bufo bufo (Linnaeus, 1758)

Tanımlayıcı Özellikler

• Vücut büyük, ağır ve geniş yapılıdır.
• Derisi siğilli, kalın ve kuru görünümlüdür.
• Sırt rengi gri, kahverengi ya da zeytin tonlarındadır; karın açık gridir.
• Gözlerin arkasında belirgin parotit bezleri (zehir bezleri) bulunur.
• Pupiller yatay eliptik, iris bakır–altın tonlarındadır.
• Erkekler daha küçük ve ön ayakları daha kalın yapıdadır.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Avrupa’nın büyük bölümünde (İngiltere’den Rusya’ya kadar), ayrıca Türkiye’nin kuzey bölgelerinde (Karadeniz kıyıları ve Trakya) bulunur.
• Habitat: Ormanlık alanlar, nemli çayırlar, bataklıklar, bahçeler, parklar ve köy çevreleri.
• Genellikle karasal yaşar, sadece üreme döneminde suya döner.
• Düşükten yüksek rakımlara kadar çok çeşitli habitatlara uyum sağlar (0–2000 m).

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Avını bekleyerek yakalayan bir avcıdır (sit-and-wait).
• Geceleri aktiftir; gündüz taş altı, yaprak yığını veya oyukta gizlenir.
• Besin: Böcekler, solucanlar, sümüklüböcekler, örümcekler.
• Ekosistemde önemli haşere kontrol ajanı olarak rol oynar.
• Larvalar (iribaşlar): alg ve mikroskobik canlılarla beslenir.

Üreme ve Gelişim

• Üreme dönemi: Şubat–Nisan (iklime göre değişir).
• Erkekler karasal ortamdan topluca su birikintilerine göç eder.
• Sesleri boğuktur ve oldukça zayıf – genellikle su altında duyulur.
• Dişi yumurtaları uzun jelatinimsi iplikler hâlinde suya bırakır (1000–6000 yumurta).
• Larvalar 2–3 ayda metamorfoza girer; cinsel olgunluk 3–4 yaş.
• Bazı bireyler 30 yıla kadar yaşayabilir.

İnsana Zararlılık Durumu

• Doğrudan zararsızdır.
• Parotit bezlerinden salgılanan bufotoksin, ağız ve gözle temasta tahriş yaratabilir.
• Cilt teması nadiren hafif iritasyon yapar; el teması genelde güvenlidir.
• Yutulması (özellikle evcil hayvanlarda) toksik etki oluşturabilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Deri teması: Su ve sabunla temizlenmeli.
• Gözle temas: Bol suyla yıkayın, tahriş varsa doktora başvurun.
• Ağızla temas: Bulantı, yanma gibi durumlarda sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• Evcil hayvanlarda yutulması durumunda acil veteriner müdahalesi gerekir.

Kültürel/Tarihsel Notlar

• Avrupa'da “cadı kurbağası” olarak bilinmiş; büyücülükle ilişkilendirilmiştir.
• Orta Çağ’da “bufotenin” adlı toksin maddesi zehir ya da halüsinojen olarak kullanılmaya çalışılmıştır.
• İngiltere’de hâlâ bazı köy masallarında kötü ruhları kovduğuna inanılır.
• Bilimsel olarak ilk tanımlanan kurbağa türlerinden biridir (Linnaeus, 1758).

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Kurbağanın sırtına dokunmak siğil yapar.
2. Gerçek: Siğil HPV virüsü ile bulaşır; bu kurbağayla alakalı değildir.
3. Efsane: Bu kurbağa zehir püskürtür.
4. Gerçek: Parotit bezlerinden zehir salgılar ama fırlatma yeteneği yoktur.
5. Efsane: Yağmur yağınca bu kurbağa düşer.
6. Gerçek: Yağmurla aktifleşir, ama gökten düşmez.
7. Efsane: Bu kurbağa ay ışığında ulur.
8. Gerçek: Erkekleri su kenarında zayıf ve boğuk ötüşler çıkarır, ama bu uluma değildir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Linnaeus, C. (1758). Systema Naturae
• Duellman & Trueb (1994). Biology of Amphibians
• Sparreboom, M. (2014). Amphibians of Europe
• Türkiye Amfibi Atlası (2023)
• IUCN Red List (2024)