Bufo verrucosissimus

Bufo verrucosissimus – Kafkas Kara Kurbağası

(Bufo = Latince “kurbağa”; verrucosissimus = Latince “çok siğilli, siğil dolu”)

Sisli Kafkas yamaçlarında, ağır ve sessiz adımlarla ilerleyen, yosunla, taşla, suyla özdeşleşmiş bir gece sakini.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Amphibia
• Takım: Anura
• Familya: Bufonidae
• Cins: Bufo
• Tür: Bufo verrucosissimus (Pallas, 1814)

Tanımlayıcı Özellikler

• Büyük boyutlu, güçlü gövdeli bir kara kurbağasıdır.
• Derisi çok belirgin siğilli ve kalındır; adı da buradan gelir (verrucosissimus = “çok siğilli”).
• Sırt rengi kahverengi, gri ya da zeytinsi, genellikle düzensiz koyu lekelerle kaplıdır.
• Parotit bezleri (kulak arkası zehir bezleri) belirgindir ve dışa doğru şişkin yapıdadır.
• Gözler çıkık, iris altın–bronz tonlarındadır.
• Vücut uzunluğu ♂ 7–10 cm, ♀ 10–16 cm’ye kadar ulaşabilir.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Doğal yayılım alanı: Kuzeydoğu Türkiye (Artvin, Rize), Gürcistan, Ermenistan ve Batı Kafkasya.
• Habitat: ıslak orman altı, çayırlık vadiler, yaprak döken ormanlar, dere kenarları ve orman göletleri.
• 300–2200 m arasında yayılım gösterir.
• Karasal yaşam baskındır; yalnızca üreme döneminde suya geçer.
• Nemli mikrohabitatlara sıkı sıkıya bağlıdır.

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Nocturnal (gececi) yapıdadır.
• Besin: Böcekler, sümüklüböcekler, örümcekler, solucanlar, bazen küçük omurgalılar.
• Avını ani dil fırlatmasıyla yakalar.
• Yavaş hareketlidir; savunmasını zehir bezleriyle ve kötü tadıyla sağlar.
• Larvalar sucul ortamda alg ve detritusla beslenir.

Üreme ve Gelişim

• Üreme dönemi: Nisan–Haziran
• Erkekler düşük frekanslı boğuk seslerle dişilere seslenir.
• Dişiler 2000–6000 yumurtayı uzun jelatin iplikler hâlinde suya bırakır.
• Yumurtadan çıkan larvalar yaklaşık 2 ayda metamorfoz geçirir.
• Cinsel olgunluk 3–5 yaşında başlar.
• Yaşam süresi 10–15 yıl olabilir.

İnsana Zararlılık Durumu

• Saldırgan değildir, ama hafif toksiktir.
• Derisindeki bufotoksin, göz ve ağız teması durumunda tahrişe ve bulantıya yol açabilir.
• Ciltle temasta genellikle zararsızdır ama açık yara ve mukozalarla temas ettirilmemelidir.
• Evcil hayvanlar için tehlikeli olabilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Deri teması: Su ve sabunla yıkanmalı.
• Göz teması: Bol suyla 10 dakika yıkanmalı, rahatsızlık sürerse doktora başvurulmalı.
• Ağız teması: Yanma, mide bulantısı gibi belirtiler durumunda sağlık kuruluşuna başvurulmalı.
• Evcil hayvanlarda yutulması durumunda acil veteriner müdahalesi gereklidir.

Kültürel ve Evrimsel Notlar

• Bufo bufo ile yakın akrabadır; 20. yüzyılın sonlarına dek B. bufo verrucosissimus olarak alt tür kabul edilmiştir.
• Genetik analizler sonucu bağımsız bir tür olduğu teyit edilmiştir.
• Yerel halk tarafından “taş kurbağası” veya “çamur kurbağası” olarak adlandırılır.
• Çok az ötüş yaptığı için genellikle fark edilmeden yaşar.
• Türkiye’deki en büyük kara kurbağası türüdür.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu kurbağanın zehri kör eder.
2. Gerçek: Göz teması tahriş edebilir ama kör edici değildir.
3. Efsane: Kuru yerlerde bile yaşar.
4. Gerçek: Derisi kuruduğunda hayati risk taşır, nemli ortamlara bağımlıdır.
5. Efsane: Sırtındaki siğiller bulaşıcıdır.
6. Gerçek: Bunlar biyolojik yapıdadır, insana geçmez.
7. Efsane: Kuyruğu düşerse çiftleşemez.
8. Gerçek: Ergin kurbağaların kuyruğu yoktur; bu iddia yanlıştır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Pallas, P. S. (1814). Zoographia Rosso-Asiatica
• Litvinchuk et al. (2005). Genetic divergence of Bufo bufo and B. verrucosissimus
• IUCN Red List (2024)
• Türkiye Herpetofauna Atlası (2023)
• Sparreboom, M. (2014). Amphibians of Europe, North Africa and the Middle East

Fotoğraf:Coşkun Keskin