Argynnis pandora (Bahadır / Cardinal)

Bugün, Nymphalidae (Nimfalitler) ailesine ait, kanat alt yüzeyindeki belirgin pembe veya kırmızımsı tonlarıyla dikkat çeken ve güçlü uçuşuyla bilinen Argynnis pandora kelebek türü hakkında güncel bilgilerle detaylı bir inceleme yapacağız. Halk arasında "Bahadır" veya İngilizce'de "Cardinal" olarak bilinen bu tür, Palearktik biyocoğrafik bölgesinin geniş bir bölümünde yayılış gösterir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Argynnis pandora, kanat üst yüzeyinde parlak turuncu zemin üzerinde yoğun siyah benekler ve çizgili desenler barındırır. Kanat alt yüzeyinde ise arka kanatlarda belirgin yeşilimsi bir ton ve dar, beyazımsı veya gümüşi enine bantlar bulunur. Ön kanatların alt yüzeyinde ise karakteristik pembe veya karpuz kırmızısı bir alan vardır. Bu renklenmesi, özellikle diğer inci kelebeği türlerinden ayrılmasını sağlar. Kanat açıklığı genellikle 60-80 mm civarındadır, bu da onu Avrupa'nın en büyük inci kelebeklerinden biri yapar.

Erkek bireylerin ön kanat üstünde iki kalın koku bandı (koku bezleri) bulunur. Dişilerin kanatları genellikle daha donuk renkte ve arka kanat altındaki beyaz dalgalı desen erkeklerde daha az belirgin olabilir veya hiç görülmeyebilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
• Takım (Order):şimdilik Lepidoptera kalsın Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
• Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
• Kabile (Tribe): Argynnini (Bazı sınıflandırmalarda Heliconiinae alt familyası içinde de yer alabilir)
• Cins (Genus): Argynnis
• Tür (Species): Argynnis pandora (Denis & Schiffermüller, 1775)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Argynnis pandora, Güney Avrupa'dan (Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Balkanlar dahil), Kuzey Afrika'ya, Orta Doğu'ya, Türkiye'ye, Orta Asya'ya ve oradan da Sibirya'nın doğusuna, Kuzeydoğu Çin'e, Kore'ye ve kuzeybatı Hindistan'a kadar uzanan geniş bir Palearktik dağılıma sahiptir.

• Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, Türkiye'nin tüm bölgelerinde görülebilir ve oldukça yaygın bir türdür. Kırklareli, Hakkari, Ankara, Kastamonu, Bursa, Adıyaman, Kocaeli, Mardin, Şırnak, Siirt, Mersin (İçel), Antalya, Van ve Kars gibi birçok ilde kaydedilmiştir.
• Habitat Tercihi: Bu kelebek, çeşitli açık ve güneşli habitatlarda yaşamayı tercih eder. Bunlar arasında orman açıklıkları, orman kenarları, seyrek ağaçlı araziler, çalılıklar, çayırlar, otlaklar, nehir vadileri ve gür yamaçlar bulunur. Nektar açısından zengin bitkilerin bulunduğu alanları, özellikle devedikeni (Cirsium), mızrak dikeni (Carduus) veya peygamber çiçeği (Centaurea) gibi Asteraceae (Papatyagiller) familyasından çiçekleri sıkça ziyaret ederler. Deniz seviyesinden 2600 metreye kadar olan yüksekliklerde görülebilirler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Argynnis pandora'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

• Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle menekşe (Viola) türlerinin yapraklarına veya yakındaki otlara tek tek bırakırlar. Yumurtalar genellikle kış uykusuna yatan evredir.
• Tırtıl (Larva): Yumurtadan çıkan larvalar, başta beyaz menekşe (Viola alba), tarla menekşesi (Viola arvensis), üç renkli menekşe (Viola tricolor) olmak üzere çeşitli menekşe (Viola) türleriyle beslenirler. Tırtıllar kış uykusuna yattıktan sonra ilkbaharda beslenmeye devam ederler ve Mayıs sonu ile Haziran arasında olgunlaşırlar.
• Pupa: Olgunlaşan tırtıllar, genellikle konukçu bitkilerinin yaprakları arasında veya toprağa yakın yerlerde krizalit (pupa) evresine girer. Pupa evresi kısadır.
• Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Argynnis pandora genellikle yılda bir veya iki döl verir. İlk dölün ergin kelebekleri genellikle Nisan ortasından Ekim ayına kadar görülebilir, ancak uçuşun zirvesi Haziran sonu ile Temmuz ortası arasındadır. İkinci bir döl varsa, Ağustos ve Eylül aylarında görülür.

Davranış: Bu kelebekler çok güçlü ve hızlı uçuşlarıyla bilinirler. Erkekler genellikle orman kenarlarında veya açıklıklarda bölgeler oluşturur ve diğer kelebekleri kovalayarak bölgelerini savunurlar. Güneşli günlerde çiçeklerden nektar toplarken veya toprakta mineral emerken görülebilirler. Erkekler ayrıca dişileri cezbetmek için kanatlarındaki koku bezlerinden salgılar yayar.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Argynnis pandora, büyüleyici renkleri ve güçlü uçuşuyla dikkat çeken, Türkiye'nin geniş bir coğrafyasına yayılmış önemli bir kelebek türüdür. Menekşe türlerine olan larval bağımlılığı, bu bitkilerin ve dolayısıyla habitatların korunmasının önemini vurgular. Geniş dağılımına rağmen, yerel popülasyonlar habitat tahribatına karşı hassas olabilir. Bu türün izlenmesi ve yaşam alanlarının sürdürülebilir yönetimi, biyolojik çeşitliliğimizin korunması açısından önemlidir."

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Argynnis pandora, ekosistemlerde belirli roller üstlenir ve küresel ölçekte koruma durumu açısından değerlendirilmiştir:

• Ekolojik Rol: Larvaları menekşe türleriyle beslenerek otçul ilişkilerde yer alır ve bitki biyokütlesi transferine katkıda bulunur. Ergin kelebekler ise başta devedikeni ve peygamber çiçeği gibi Asteraceae familyasından bitkiler olmak üzere çeşitli çiçekli bitkilerden nektar alarak tozlaşmaya yardımcı olurlar. Aynı zamanda, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için bir besin kaynağı oluştururlar.
• Koruma Durumu: Küresel ölçekte, IUCN Kırmızı Listesi'nde "Asgari Endişe (Least Concern - LC)" statüsünde değerlendirilmektedir. Bu, popülasyonlarının genel olarak stabil olduğu ve yakın bir küresel tehdit altında olmadığı anlamına gelir. Avrupa Kırmızı Kitabı'nda da aynı statüde yer almaktadır. Ancak, Arnavutluk gibi bazı ülkelerin ulusal kırmızı listelerinde "Hassas (Vulnerable - VU)" kategorisinde listelenmesi, yerel olarak bazı tehditler altında olabileceğini gösterir.
• Potansiyel Tehditler:
• Habitat Kaybı ve Değişimi: Tarımsal alanların genişlemesi, kentleşme ve uygun orman kenarı, çayır ve çalılık habitatlarının tahribatı veya parçalanması, bu türün popülasyonlarını olumsuz etkileyebilir. Özellikle larval konukçu bitkisi olan menekşe popülasyonlarının azalması bir tehdit oluşturur.
• Pestisit Kullanımı: Tarım alanlarındaki pestisit kullanımı, hem larvaları hem de yetişkin kelebekleri doğrudan etkileyebilir.

Argynnis pandora genel olarak yaygın bir tür olsa da, habitatlarının korunması ve doğru arazi yönetimi uygulamalarının sürdürülmesi, yerel popülasyonlarının devamlılığı için önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Wikipedia - Argynnis pandora
• Evrim Ağacı - Bahadır (Argynnis pandora)
• TRAKEL kelebek fotoğrafları, kelebek türleri, kelebekler hakkında detaylı Türkçe bilgi - Bahadır / Mediterranean Fritillary / Argynnis pandora
• Kelebek-Türk - Argynnis pandora - Fotoğraf Dağılımı
• Butterfly Conservation Armenia - Argynnis pandora
• euroButterflies - Argynnis pandora | Cardinal
• UTirana Fluturat Monographs - Argynnis pandora
• Pyrgus.de - European Lepidoptera and their ecology - Argynnis adippe (İlgili bilgiler için Argynnis cinsi içindeki genel bilgiler)
• Animalia.bio - Argynnis pandora - Facts, Diet, Habitat & Pictures
• Picture Insect - Argynnis pandora - Cardinal