Agroeca parva

Harika bir örümcek türü daha! Agroeca parva, Liocranidae familyasına ("Liocranid Kese Örümcekleri") ait, Palearktik bölgede (özellikle Doğu Akdeniz'de) yayılış gösteren küçük boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri genellikle yer seviyesinde, bitki döküntüleri arasında veya taşların altında kese şeklinde ipek yuvalar yaparak yaşarlar ve geceleri avlanırlar.

Agroeca parva: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Agroeca parva için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. "Agroeca" cinsi, Westring tarafından 1861'de tanımlanmıştır. "Parva" epiteti, Latince'de "küçük" anlamına gelir ve türün nispeten küçük boyutuna atıfta bulunur.

Agroeca parva, Liocranidae familyasına ait küçük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 2011 yılında Robert Bosmans tarafından tanımlanmıştır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Agroeca parva'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Liocranidae Simon, 1897 (Liocranid Kese Örümcekleri)
• Cins (Genus): Agroeca Westring, 1861
• Tür (Species): Agroeca parva Bosmans, 2011

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Agroeca parva, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Yunanistan (tip lokalitesi Midilli Adası), Kıbrıs, Türkiye, İsrail ve İran'da yayılış göstermektedir. Bu, türün Doğu Akdeniz ve Orta Doğu coğrafyasına özgü olduğunu göstermektedir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Elverici, Özkütük ve Kunt tarafından 2013 yılında yayımlanan bir çalışmada, Muğla ilinin Milas ilçesindeki zeytinliklerden toplanan örneklerle Agroeca parva'nın Türkiye faunası için yeni bir tür olduğu belirtilmiştir. Tip lokalitesinin Midilli Adası (Yunanistan) olması ve cinsin bölgedeki geniş dağılımı göz önüne alındığında, bu türün Türkiye'nin Ege kıyılarında bulunması şaşırtıcı değildir. İstanbul'da ise bu türün spesifik bir kaydı henüz bulunmamaktadır, ancak benzer Akdeniz iklimi etkisindeki kıyı bölgelerinde bulunma potansiyeli olabilir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Nispeten küçük bir örümcek türüdür.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 3.6-3.8 mm civarındadır. Prosoma (karapaks) 1.84-2.12 mm uzunluğunda ve 1.44-1.71 mm genişliğindedir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 4.1-4.5 mm civarındadır. Prosoma 1.83-2.16 mm uzunluğunda ve 1.51-1.64 mm genişliğindedir.
• Renk: Vücut boyutuna göre kontrastlı renklere sahiptir.
• Prosoma (Karapaks): Sarımsı-kahverengi olup, ince kenar çizgileri ve submedyan (orta hattın biraz yanındaki) gri-siyah çizgilerle çevrilidir. Göz bölgesi de daha koyu olabilir.
• Opisthosoma (Karın): Gri-siyah renkte olup, üzerinde gri-kahverengi, girintili (dişli) bir orta şerit bulunabilir. Karın alt kısmı (venter) sarımsı-kahverengi olup, arka yarısında birkaç gri-siyah nokta bulunabilir.
• Bacaklar: Sarımsı-kahverengi renktedir. Femurlar (bacakların ilk büyük segmenti) üzerinde iki geniş gri halka bulunabilir. Patella (diz kapağı benzeri segment) II-III'ün basal (taban) yarısı gri olabilir. Bacak spinitasyon (dikenlenme) paterni (özellikle ön bacaklardaki karın dikenleri) Agroeca cinsi için teşhis edicidir.
• Ayırt Edici Özellikler:Erkeklerin palpal tibial apofizi (pedipalp organındaki çıkıntı) kesik uçludur (truncate). Bu özellik, onu Kuzey Afrika'daki benzer türlerden ayırır. Medyan apofiz (orta çıkıntı) ters L şeklindedir ve ucu sivridir.
• Dişilerin epigyn (genital açıklık) yapısı, lateral kenarları içbükey (konkav) olan geniş bir medyan çöküntüye ve arkaya doğru daralan bir medyan septuma (orta bölme) sahiptir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agroeca parva, adından da anlaşılacağı gibi küçük bir örümcek türüdür. Özellikle zeytinlikler gibi kurakçıl bitki örtüsü olan yerlerde yaprak döküntüleri ve taşların altında bulunur. Zehri insanlar için herhangi bir tehlike arz etmez; ısırıklar genellikle hafif semptomlara neden olur. Ekosistemde küçük böcekleri avlayarak dengeleyici bir rol oynar. Üreme organlarının karakteristik yapısı, bu türü diğer Agroeca türlerinden ayıran temel özelliktir."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Agroeca parva, diğer Liocranidae üyeleri gibi, genellikle yer seviyesinde, taşların altında, ağaç kabuklarının altında veya yaprak döküntülerinin içinde ipekten yapılmış küçük, kese benzeri yuvalar (retreats) inşa ederler. Bu yuvalar, gündüzleri saklanmak, tüy değiştirmek ve yumurta keselerini korumak için kullanılır.
• Habitat Tercihi: Kuru habitatları tercih ederler. Zeytinlikler, çam ormanları, tuz bataklıkları ve hatta sebze bahçeleri gibi çeşitli habitatlarda bulunmuştur. Bu durum, türün habitat seçimi konusunda çok seçici olmadığını göstermektedir. Türkiye'deki kayıt zeytinliklerden alınmıştır.
• Yaşam Tarzı: Noktürnal (gece aktif) avcılardır. Gündüzleri yuvalarında hareketsiz kalırken, geceleri aktif olarak avlanmak için dışarı çıkarlar. Ağ kurmazlar, bunun yerine avlarını aktif olarak kovalayarak yakalayan gezgin avcılardır (wandering predators).

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, yaşadıkları zemin habitatında bulunan küçük böcekler ve diğer küçük omurgasızlardır. Tarım alanlarında (örneğin zeytinliklerde) zararlı böceklerin doğal düşmanı olabilirler.
• Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) ipekten yapılmış yuvalarının içine bırakır ve yavrular yumurtadan çıkana kadar onları korurlar. Erkekler genellikle Ekim ayında, dişiler ise Ekim ve Mart aylarında bulunmuştur.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Agroeca parva da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Agroeca parva'nın ısırığı insanlar için genellikle tıbbi olarak önemsiz kabul edilir. Bilinen hiçbir Agroeca türü insanlar için ciddi tehlike oluşturmaz. Isırık vakaları çok nadirdir ve genellikle örümceğin yanlışlıkla sıkışması veya rahatsız edilmesi sonucu savunma amaçlı meydana gelir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agroeca parva zehirli olsa da, zehri insanlarda bir arı veya sivrisinek ısırığına benzer lokal ve geçici semptomlar dışında herhangi bir ciddi etkiye neden olmaz. Bu örümcekler genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve ekosistemde zararlı böcekleri avlayarak önemli bir fayda sağlarlar. Endişe edilecek bir tür değildir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler:Lokal ağrı: Isırık anında veya kısa süre sonra başlayan hafif bir ağrı.
• Kızarıklık ve şişlik: Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve küçük bir şişlik.
• Kaşıntı: Isırık çevresinde hafif kaşıntı.
• Sistemik semptomlar: Sistemik reaksiyonlar veya ciddi etkiler son derece nadirdir ve genellikle görülmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
4. Ağrı Kesici: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örn. parasetamol) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden daha şiddetliyse veya alerjik bir reaksiyon şüphesi varsa (çok nadir olsa da), bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.

Türkiye'deki Agroeca parva Kayıtları

Agroeca parva, Türkiye faunasına 2013 yılında M. Elverici, R. S. Özkütük ve K. B. Kunt tarafından yapılan bir çalışmayla yeni kayıt olarak eklenmiştir. Bu çalışma, Muğla ilinin Milas ilçesi, Kıyıkışlacık Köyü'ndeki zeytinliklerden toplanan örneklerle türün Türkiye'deki varlığını doğrulamıştır. Bu, Türkiye'deki bu türün ilk bilimsel kaydıdır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
3. araneae - Agroeca parva - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve biyolojisi hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/499/Agroeca_parva (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
5. "Two new liocranid species records from Turkey (Araneae: Liocranidae)" - Elverici, M., Özkütük, R. S., & Kunt, K. B. (2013): Agroeca parva'nın Türkiye faunası için yeni kayıt olduğunu belirten bilimsel makale.
6. Kaynağa Erişim: https://www.munisentzool.org/yayin/vol8/issue1/305-308.pdf (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
7. Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
8. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/7976976 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
9. "The checklist of the spiders of Turkey" - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
10. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).