Abortiporus biennis

Abortiporus biennis, Basidiomycota (Bazitli Mantarlar) şubesinin Meruliaceae familyasına ait, hem saprofit (ayrıştırıcı) hem de parazit olarak bilinen bir gözenekli mantar (polipor) türüdür. Orman ekosistemlerinde, özellikle geniş yapraklı ağaçlarda neden olduğu kök ve dip çürümeleri nedeniyle ormancılık açısından öneme sahiptir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Türün adı (biennis), Latince'de iki yıllık anlamına gelse de, meyve gövdesinin şekli ve görünümü son derece değişken (polimorfik) olduğu için tür "Çeşitli Formlu Mantar" olarak da anılabilir. Genellikle yere yakın kütüklerde, köklerde veya gövde dibinde bulunur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Fungi (Mantarlar)
Şube (Phylum): Basidiomycota (Bazitli Mantarlar)
Sınıf (Class): Agaricomycetes
Takım (Order):: Polyporales
Aile (Family):: Meruliaceae
Cins (Genus):: Abortiporus
Tür (Species):: Abortiporus biennis (Bull.) Singer

Coğrafi Dağılım ve Habitat

Dağılım Alanı: Kozmopolit bir yayılıma sahip olup, dünya genelindeki ılıman ormanlarda bulunur.
Habitat Tercihi: Esas olarak geniş yapraklı ağaçların (özellikle meşe, kayın, akçaağaç) ölü kökleri, kütükleri ve bazen canlı ağaçların dip kısımları üzerinde büyür. Meyve gövdesi genellikle zeminden veya toprağa gömülü köklerden yüzeye çıkar.

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Meyve Gövdesi: Yapısı oldukça değişkendir (pleurotoid, resupinat, kadeh şeklinde veya şapkalı). Şapkalı olduğunda, genellikle düzensiz, yelpaze veya huni şeklindedir.
Renk ve Doku: Üst yüzeyi açık kahverengiden koyu kırmızımsı kahverengiye kadar değişir ve kadifemsi veya tüylüdür. Mantarın en ayırt edici özelliği, eti ve gözenekli alt yüzeyinin gençken beyaz veya krem rengi olması, ancak hasar gördüğünde veya yaşlandığında hızla koyu kırmızı, pembe veya kahverengi lekeler almasıdır.
Gözenekler: Alt yüzeyde, kenarları yırtık ve düzensiz görünümlü, beyazdan kırmızımsıya dönen gözenekler bulunur.
Çürüme Tipi: A. biennis, ağacın lignini ve selülozunu parçalayarak odunun lifli ve beyaz kalmasına neden olan agresif bir beyaz çürüklük (white rot) oluşturur. Bu çürüklük, ağacın devrilmesine neden olabilecek kök ve dip çürümesine yol açar.

3. Tarım/Orman Ziraatına Etkisi ve Mücadele Yöntemleri

Patojenik Etkisi: A. biennis, özellikle orman parkları ve ağaçlandırma alanlarındaki süs ve kerestelik ağaçlar için önemli bir patojendir. Ağaçların kök sistemini çürüterek dayanıklılığını azaltır, rüzgar hasarı ve devrilme riskini artırır. Ekonomik kayıplara ve güvenlik risklerine neden olabilir.
Mücadele ve Yönetim:
Sanitasyon: Enfekte olmuş kütüklerin ve kök kalıntılarının orman zemininden uzaklaştırılması, mantarın yeni konakçılara yayılmasını önlemede önemlidir.
Kök Hasarının Önlenmesi: Ağaç dikimi ve bakımı sırasında köklere zarar verilmesinden kaçınılmalıdır, çünkü yaralı kökler mantar için giriş kapısı görevi görür.
Tür Seçimi: Hassas türlerin, mantarın endemik olduğu veya yaygın olduğu alanlara dikiminden kaçınılması, dayanıklı ağaç türlerinin tercih edilmesi önemlidir.

4. Yenilebilirlik Durumu

Abortiporus biennis, sert, mantar benzeri dokusu, ince eti ve lezzet eksikliği nedeniyle yenmez (non-edible) bir mantardır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Ryvarden, L., & Gilbertson, R. L. (1993). European Polypores (Part 1). Fungiflora.
Schwarze, F. W. M. R., Engels, J., & Mattheck, C. (1999). Fungal strategies of wood decay in trees. Springer.
Arora, D. (1986). Mushrooms Demystified: A Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi. Ten Speed Press.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/162487086