Mediodactylus kotschyi

Mediodactylus kotschyi (Steindachner, 1870)

Yaygın Adı: Kotschy’nin Tırmanıcı Gekosu

Tür Adı Anlamı: kotschyi – Avusturyalı doğabilimci Theodor Kotschy anısına adlandırılmıştır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alttakım: Gekkota – Gekolar

Aile: Gekkonidae – Gekogiller

Cins: Mediodactylus

Tür: M. kotschyi

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Ortalama 8–10 cm (kuyruk dahil)

Vücut: İnce yapılı, başı vücuda göre geniş

Renk: Zemin rengi gri–kahverengi; sırt çizgili, benekli veya dalgalı olabilir

Ayırt Edici Özellikler:

• Parmak uçlarında yapışkan lameller bulunur (tırmanma kabiliyeti yüksektir)
• Kuyruk segmentli yapıdadır; kopabilir ve yeniden oluşabilir (ototomi)

Yayılım ve Habitat

Habitat: Taşlık alanlar, duvar boşlukları, kaya yarıkları, terk edilmiş yapılar

Rakım: Deniz seviyesinden 2000 m’ye kadar

Türkiye’de Yayılım:

• Ege ve Akdeniz kıyıları
• Marmara bölgesinin güneyi
• Güneydoğu Anadolu
• Ayrıca Yunanistan, Suriye, Lübnan, İsrail, Kıbrıs ve bazı Ege adalarında yaygındır

Davranış ve Ekoloji

• Aktiflik: Gececil (nokturnal)
• Tepki: Korktuğunda kuyruk bırakma refleksi yaygındır
• Yaşam tarzı: Yarı-epiterrestrial (yarı karasal, yarı yapısal tırmanıcı)
• Avlanma: Küçük böcekler ve örümceklerle beslenir

Üreme Bilgisi

Çiftleşme Dönemi: Nisan–Haziran

Yumurta: Dişiler genellikle 2 yumurta bırakır

Yuva Yeri: Taş araları, duvar boşlukları

Kuluçka Süresi: 45–60 gün

Yavrular: Yavru gekolar 3–4 cm boyunda doğar ve erişkinlerle benzer morfolojiye sahiptir

Ekolojik Rol

• Sivrisinek, örümcek, küçük böcek populasyonlarının baskılanmasına katkı sağlar
• İnsan yapımı alanlarda (bahçeler, eski duvarlar) da yaygın olduğu için biyolojik zararlı kontrolünde faydalı sayılır

Zararlılık Durumu

İnsana Zararlılığı: Yoktur

Zehir: Taşımaz

Isırık: Savunmasızdır, insanlara karşı savunma davranışı göstermez

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Anadolu'da bazı yörelerde "taş kertenkelesi" olarak adlandırılır
• Geceleri sessizce duvarlarda gezinmesi nedeniyle “uğur getirici” olarak kabul edildiği köyler vardır
• Kuyruğunu bırakabilme özelliği, çocuklar arasında “sihirli kertenkele” efsanelerine konu olur

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Duvarlarda görülen kertenkeleler zehirlidir”
2. Gerçek: Mediodactylus kotschyi kesinlikle zehirli değildir ve insan sağlığına zararsızdır.
3. “Kuyruğunu bırakınca ölür”
4. Gerçek: Kuyruk bırakma (ototomi) bir savunma mekanizmasıdır. Geko kısa sürede yenisini oluşturabilir.
5. “Geceleri ev içine girerse uğursuzluk getirir”
6. Gerçek: Bu tamamen batıl bir inançtır. Bu tür zararsızdır ve ekosistem için faydalıdır.
7. “Bu tür sadece kayalarda yaşar”
8. Gerçek: Özellikle eski ev duvarları, taş yığınları, park duvarları gibi yapay ortamlarda da çok yaygındır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası

Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Reptile Database – www.reptile-database.org

Tok, C.V. & Kaya, U. (2010). Türkiye’de yaşayan gekon türleri üzerine dağılım ve taksonomi değerlendirmesi

1. Arnold, E.N. et al. (2007). Systematics of Mediterranean geckos

Fotoğraf: Yasin Çalışkan