Cyrtopodion scabrum

Cyrtopodion scabrum (Heyden, 1827)

Yaygın Adı: Pürtüklü Geko, Pürtüklü Parmaklı Geko

Tür Adı Anlamı: scabrum – Latince “pürüzlü, pürtüklü” anlamına gelir; derisinin yüzey dokusuna işaret eder.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Gekkota – Gekolar

Aile: Gekkonidae – Gekogiller

Cins: Cyrtopodion

Tür: C. scabrum

Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaBoy7–11 cm (kuyruk dahil)Vücut RengiAçık gri, bej ya da kahverengi; düzensiz benekli desenDerisiPürtüklü yapıda; adını buradan alırParmaklarHafifçe kıvrık ve uca doğru daralan; yapışma yüzeyleri sınırlıdırKuyrukSegmentli ve kopabilir (ototomi)

Yaşam Alanı ve Yayılım

Habitat: Kuru taşlık alanlar, duvar araları, harabe yapılar

Aktiflik: Gececil (nokturnal)

Rakım: 0–1200 m

Türkiye'de Yayılım:

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi (özellikle Şanlıurfa, Mardin, Kilis)
• Türkiye dışında Orta Doğu, İran, Arap Yarımadası, Afrika’nın kuzeydoğusu

Davranış Özellikleri

• Yalnız yaşar
• Oldukça hızlı hareket eder ve savunma halinde kuyruğunu bırakabilir
• Tırmanma yeteneği sınırlı, daha çok yatay yüzeylerde aktiftir
• Böcek, örümcek, larva gibi küçük omurgasızları avlar

Üreme Bilgileri

ÖzellikDeğerÇiftleşme dönemiİlkbahar sonuYumurta sayısıGenellikle 2 yumurtaYuva alanıTaş arası, duvar çatlağıKuluçka süresi50–60 günYavru boyu2.5–3 cm

Ekolojik Rol

• Sivrisinek ve küçük haşerelerin popülasyonunun kontrolünde önemli rol oynar
• İnsan yerleşimlerine yakın yaşaması sayesinde biyolojik haşere kontrolünde yararlıdır

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Taşımaz

Isırık: Zararsız, sadece sıkıştırıldığında hafif ısırabilir

Tehdit: Hiçbir toksik veya fiziksel tehdit oluşturmaz

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Güneydoğu Anadolu’da “taş kertenkelesi” olarak da anılır
• Bazı yörelerde gece sessizce duvarda hareket etmesi “ölüm habercisi” gibi batıl inançlara neden olmuştur
• Kuyruğunu bırakma özelliği çocuklar arasında “canı iki yerde” olan kertenkele olarak anılmasına sebep olmuştur

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Gece duvara tırmanan tüm gekolar zehirlidir”
2. Gerçek: C. scabrum tamamen zehirsizdir ve insana zararsızdır.
3. “Duvara tırmanan hayvan eve uğursuzluk getirir”
4. Gerçek: Bu yalnızca batıl bir inançtır. Tür, gündelik yaşamla iç içedir.
5. “Bu hayvanın gözü kör eder”
6. Gerçek: Gekoların hiçbir türünün toksik etkisi veya tükürme davranışı yoktur.
7. “Eğer kuyruğu koparsa ölür”
8. Gerçek: Tam tersine, kuyruk bırakmak canlının kendini savunma şeklidir ve birkaç haftada yenisi çıkar.
9. “Evde görülürse taş atmak gerekir”
10. Gerçek: Zararsızdır; özellikle sinek ve haşere kontrolünde faydalıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

1. Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
2. Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Tok, C. V. et al. (2010). Türkiye Gekon Türlerinin Ekolojik Analizi

Reptile Database – www.reptile-database.org

1. Arnold, E.N. (1986). A Key and Annotated Checklist to the Lizards and Amphisbaenians of Arabia

Fotoğraf:Mazlum Arıcı