Testudinidae – Kara Kaplumbağaları Familyası: Sistematik, Morfolojik ve Ekolojik Değerlendirme

1. Genel Tanım

Testudinidae, Testudines takımına ait ve tamamen karasal yaşama adapte olmuş kaplumbağalardan oluşan bir familyadır. Özellikle kalın, kubbemsi kabuk, kalın tırnaklı bacaklar ve yarı otçul/otçul beslenme şekli ile karakterize edilir. Genellikle uzun ömürlü, düşük üreme oranlı ve yavaş büyüyen hayvanlardır.

2. Sistematik Konum

DüzeySınıflamaAlemAnimaliaŞubeChordataSınıfReptiliaTakımTestudinesAlt TakımCryptodiraFamilyaTestudinidae

3. Coğrafi Dağılım

• Afrika, Asya, Avrupa ve Amerika’nın sıcak–ılıman bölgelerinde yaygındır.
• Türkiye'de doğal olarak yaşayan en bilinen Testudinidae türü:
• 🟢 Testudo graeca (Benekli kara kaplumbağası)

4. Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaKabuk (karapaks)Yüksek kubbeli, güçlü kemikleşmişPlastronAlt kabuk düz veya hafif çukur, bazen hareketliBacak yapısıKalın, sütunumsu, tırnaklıKafaÇekilebilir, diş yok; keratinize çene (rhamphotheca)Boyutlar15 cm (Testudo hermanni) – 100+ cm (Geochelone türleri)

5. Türkiye’de Testudinidae Temsilcileri

Testudo graeca – Benekli Kara Kaplumbağası

• En yaygın yerli türdür
• Akdeniz, Ege ve kısmen Marmara'da görülür
• Otçul; geniş bitki çeşitliliğiyle beslenir
• Kış uykusuna (hibernasyon) yatar

Testudo hermanni (tartışmalı)

• Trakya’da nadiren kaydedilmiştir
• Balkanlar kökenlidir, Türkiye’deki varlığı sınırlıdır

6. Ekoloji ve Yaşam Tarzı

• Habitat: Maki, fundalık, kıraç yamaçlar, otlaklar
• Beslenme: Yaprak, çiçek, meyve; nadiren küçük omurgasızlar
• Yaşam süresi: 50–100+ yıl (esaret altında daha uzun)
• Davranış: Gündüzcül; sabah/akşam aktif, öğlenleri siperlenir
• Üreme: Yumurta bırakır (5–12 yumurta); yavru bakımı yoktur

7. Tehditler ve Koruma Durumu

Tehditler:

• Tarım ve yol yapımı nedeniyle habitat parçalanması
• Bahçecilik ve evcil hayvan ticareti için doğadan yakalanma
• Yangınlar ve pestisit maruziyeti
• Kentsel yayılma ve trafik ezilmeleri

Koruma:

• CITES Ek II listesi – uluslararası ticareti sınırlıdır
• Türkiye’de doğadan toplamak, satmak, ihraç etmek yasaktır
• Çevre Kanunu ve Hayvanları Koruma Kanunu ile korunur
• Doğa Derneği ve WWF gibi STK’lar bu tür için bilinçlendirme çalışmaları yapmaktadır

8. Bilimsel ve Kültürel Önemi

• Uzun ömürleri ve düşük metabolizmaları yaşlanma ve hücresel biyoloji açısından önemlidir
• Eski Anadolu mitolojisinde kara kaplumbağası, sabır ve bilgelik sembolüdür
• Ekolojik olarak, yayılan tohumlar ve ot baskısının düzenlenmesi açısından işlevseldir

Kaynakça

1. Baran, İ. & Atatür, M.K. (1998). Türkiye Herpetofaunası
2. Ernst, C. H. & Lovich, J. E. (2009). Turtles of the United States and Canada
3. IUCN Red List – Testudo graeca
4. CITES Appendices (2024)
5. Rhodin, A.G.J. et al. (2021). Turtles in Trouble
6. WWF Türkiye – Kara Kaplumbağası Koruma Raporları