Bataguridae – Asya Tatlı Su Kaplumbağaları Familyası: Sistematik, Ekolojik ve Koruma Açısından Değerlendirme

1. Genel Tanım

Bataguridae, Testudines (kaplumbağalar) takımına ait, başta Güneydoğu Asya ve Hindistan altkıtası olmak üzere Asya'nın büyük kısmında yayılım gösteren, çoğu tatlı su ve nehir kaplumbağası olan bir familyadır. Bu familya üyeleri, özellikle büyük boyutları, etli diyetleri ve nehir ağzı–bataklık habitatlarına bağımlılıklarıyla dikkat çeker.

2. Sistematik Konum

KategoriSınıflamaAlemAnimaliaŞubeChordataSınıfReptiliaTakımTestudinesAlt TakımCryptodiraÜst AileTestudinoideaFamilyaBataguridae

Önceden Geoemydidae familyası içerisinde sınıflandırılan türlerin bazıları moleküler filogenetik analizlerle Bataguridae’ye ayrılmıştır. Ancak bazı kaynaklarda hâlâ Geoemydidae adı altında geçebilir.

3. Coğrafi Dağılım

• Güney ve Güneydoğu Asya: Hindistan, Nepal, Bangladeş, Myanmar, Tayland, Malezya, Endonezya
• Çin’in güney bölgeleri
• Türkiye'de doğal Bataguridae türü bulunmaz, ancak pet ticareti yoluyla egzotik türler (örn. Batagur baska) yasa dışı olarak ülkeye sokulabilir.

4. Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaKabukYassıdan kubbemsiye; akıntıya karşı dirençli yapıPlastronGeniş ve sıkı yapılı, bazen menteşeliBaş yapısıGeniş ve kuvvetli; omnivor veya otçul diyetlere uygunBacaklarPerdeli parmaklı, güçlü yüzücüBoyutBazı türler 50 cm’yi aşabilir (Batagur affinis, Batagur baska)

5. Öne Çıkan Türler

Tür AdıYayılımKoruma Durumu (IUCN)Batagur baskaHindistan, BangladeşKritik Tehlikede (CR)Batagur affinisMalezya, TaylandKritik Tehlikede (CR)Batagur kachugaHindistan, NepalTehlikede (EN)Batagur dhongokaHindistanHassas (VU)

6. Ekolojik Rol ve Yaşam Tarzı

• Nehirlerin dip çamuru ve sığ alanlarında yaşarlar.
• Beslenme: Su bitkileri, meyveler, kabuklular ve leş (bazı türler)
• Üreme: Dişiler geniş kumlu nehir kenarlarına yumurta bırakır.
• Göç: Bazı türler yumurtlamak için yüzlerce kilometre nehir yukarı çıkabilir.

7. Tehditler ve Koruma Durumu

Başlıca Tehditler:

• Nehirlerin barajlarla bölünmesi (üreme alanlarına ulaşamama)
• Aşırı avlanma (hem et hem de geleneksel tıp için)
• Yumurta toplayıcılığı
• Ticaret (özellikle egzotik evcil hayvan ve lüks restoranlar için)
• Plastik ve ağır metal kirliliği

Koruma:

• Tüm türler CITES Ek I veya Ek II altında korunmaktadır
• Hindistan, Bangladeş ve Endonezya’da Batagur türleri için üreme merkezleri kurulmuştur
• Uluslararası organizasyonlar (WWF, TSA – Turtle Survival Alliance) bu familyayı korumaya yönelik özel programlar yürütmektedir

Türkiye ile İlişkisi

• Türkiye’de doğal Bataguridae türü yoktur, ancak yasadışı pet ticaretiyle Batagur baska ve benzeri türler zaman zaman rehabilitasyon merkezlerine ulaştırılmıştır.
• Bu türler, yerli tatlı su kaplumbağaları (Emys orbicularis, Mauremys rivulata) ile karıştırılmamalıdır.
• Türkiye’de egzotik tür kaçakçılığı önleyici kontrol mekanizmaları, Bataguridae üyelerini de kapsamaktadır.

Kaynakça

1. Rhodin, A.G.J. et al. (2021). Turtles of the World: Annotated Checklist and Atlas of Taxonomy

IUCN Red List (2024)

Moll, E.O. & Moll, D. (2004). The Ecology, Exploitation and Conservation of River Turtles

Turtle Survival Alliance (TSA) – www.turtlesurvival.org

CITES Species Database

1. WWF–Asia Conservation Programs