Testudo hermanni
Testudo hermanni – Hermann Kaplumbağası
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Testudines – Kaplumbağalar
Familya: Testudinidae – Kara kaplumbağaları
Cins: Testudo
Tür: Testudo hermanni Gmelin, 1789
Latince Adın Anlamı
hermanni, Alman doğa bilimci Jean Hermann’a ithafen adlandırılmıştır. Tür, onun katkılarını onurlandırmak için bu isimle tanımlanmıştır.
Tanım ve Morfoloji
Orta boylu kara kaplumbağalarından biridir. Karapaks (üst kabuk) uzunluğu genellikle 13–20 cm arasındadır.
Kabuk rengi sarımsı zemin üzerine koyu siyah lekelerle karakterizedir. Desenler oldukça kontrastlı ve belirgindir.
Plastron (alt kabuk) üzerinde iki sıra siyah çizgi bulunması bu türün ayırt edici özelliğidir.
Erkek bireylerde kuyruk uzun ve ucunda keratinleşmiş bir mahmuz bulunur. Dişilerde kuyruk daha kısadır.
Kafa küçük ve gözler belirgin yapıdadır.
Habitat ve Yayılım
Testudo hermanni, Güney Avrupa’da doğal olarak yayılır: İtalya, Fransa, İspanya, Balkanlar ve sınırlı olarak Türkiye'nin Trakya bölgesinde de kaydedilmiştir.
Habitatlar: makilikler, meşe ormanları, çalılıklar, taşlık açık alanlar, tarla kenarları, bozkır benzeri yapılar.
Genellikle deniz seviyesinden 1000 m’ye kadar yayılım gösterir.
Davranış ve Yaşam Döngüsü
Gündüzcül ve sıcaklıkla oldukça bağlantılı bir yaşam sürer. Güneşli havalarda aktiftir, sıcakta gölgelenir.
Kışın hibernasyon yapar; genellikle Kasım–Mart arası toprak altına çekilir.
Isı ve nem dengesini sağlamak için sabah–akşam hareketlidir. Tehlike anında kabuğuna çekilir ve tamamen kapanabilir.
Beslenme
Katıksız otçuldur. Doğada yabani otlar, çiçekler, yapraklar, çilek, incir gibi meyvelerle beslenir.
Kalsiyum ihtiyacı için kemik ve salyangoz kabuğu kemirdiği gözlenebilir.
İnsan bakımı altındaysa doğru diyetin önemi çok büyüktür; yüksek protein zarar verici olabilir.
Üreme Bilgisi
Çiftleşme dönemi ilkbahar başında (Mart–Haziran) gerçekleşir.
Erkekler dişiye vurma ve çeneyle dokunma gibi tipik kur davranışları sergiler.
Dişi bireyler genellikle 3–12 yumurta bırakır. Yumurtalar güneş alan toprak altına gömülür.
Yavrular 50–90 gün sonra çıkar. Doğduklarında yaklaşık 4 cm uzunluğundadırlar.
İnsana Zararlılık Durumu
Zararsızdır. Zehirli değildir. İnsana yaklaşmaz, stres altında saklanır.
Bazı bireyler idrar yaparak savunma tepkisi verir. Kabuğa zarar verilmesi ölümcül olabilir.
Ekolojik Rolü
Akdeniz biyomunda bitkisel örtüyü dengeleme, tohum yayma ve toprak havalandırma işlevleri görür.
Avcıları arasında tilki, sansar ve büyük kuşlar vardır.
Orman yangınları, habitat kaybı ve kaçak toplanma gibi faktörler ciddi tehdit oluşturmaktadır.
Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi
Testudo hermanni, popülasyon genetiği, stres fizyolojisi ve uzun ömür genetiği gibi konularda yaygın araştırma türüdür.
Koruma biyolojisinde gösterge tür olarak kullanılır. Avrupa’daki en çok izlenen kaplumbağa türlerinden biridir.
Alt Türleri
- Testudo hermanni hermanni – Batı Akdeniz alt türü (Fransa, İtalya, Balear Adaları)
- Testudo hermanni boettgeri – Doğu alt türü (Balkanlar, Trakya, Romanya) – Türkiye’de görülen alt tür budur.
Türkiye’de Yayılımı
– Sadece Trakya bölgesinde (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ) çok sınırlı ve parçalı popülasyonlar halinde görülür.
– Diğer bölgelerde doğal yayılımı bulunmamaktadır.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “T. hermanni ile T. graeca aynıdır.”
- Gerçek: Morfolojik ve genetik farklarla ayrılırlar. Plastron desenleri ve mahmuz varlığı farklılık gösterir.
- Efsane: “Kaplumbağalar yüzemez.”
- Gerçek: Kara kaplumbağaları yüzemez; suya girerse batabilirler.
- Efsane: “Kabuğu büyüyünce değişir.”
- Gerçek: Kabuğu sabittir, büyüyerek gelişir ama değişmez.
- Efsane: “Doğadan almak zararsızdır.”
- Gerçek: Koruma altındadır. Doğadan almak, bireyi ve türü tehdit eder, yasal olarak suçtur.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
– Gmelin, J.F. (1789). Systema Naturae.
– Baran, İ., Atatür, M.K. (1998). Türkiye Herpetofaunası.
– Fritz, U. et al. (2006). The European pond turtle and its relatives.
– IUCN Red List (2023).
– Reptile Database (2024)
